How Much Screen Time Is Too Much for Children?

Children can spend hours a day looking at computer screens and other digital devices. Some eye care professionals say this leads to an increase in “computer vision syndrome.”

Nathan Bonilla-Warford is an optometrist in Tampa, Florida. He says he has seen an increase in problems in children.

“I see a lot more children who are coming into the office either because their parents have noticed that they have headaches or red or watery eyes or discomfort, or because their prescription, their near-sightedness, appears to be increasing at a fast rate and they're worried.”

Dr. Bonilla-Warford says part of the problem is that children may be more likely than adults to ignore early warning signs.

“Even if their eyes start to feel uncomfortable or they start to get a headache, they’re less likely to tell their parents, because they don’t want to have the game or the computer or whatever taken away.”

He says another part of the problem is that people blink less often when they use digital devices.

“The average person who uses a computer or an electronic device blinks about a third as much as we normally do in everyday life. And so that can result in the front part of the eye drying and not staying moist and protected like normal.”

Eye doctors offer suggestions like following which is known as the 20/20/20 rule. “Every twenty minutes, look away twenty feet or more for at least twenty seconds from whatever device you’re using.”

Other suggestions include putting more distance between you and the device and using good lighting. Of course, another way to avoid eye strain is to spend less time looking at screens. Many experts say children should spend no more than two hours a day using digital devices -- with no screen time for children under two.

But not all eye doctors have noticed an increase in problems in children. Dr. David Hunter is a pediatric ophthalmologist at Children’s Hospital Boston. He also is a spokesman for the American Academy of Ophthalmology. He has not seen an increase in his practice.

“While it is possible to develop fatigue looking at various screens for a long period of time, there’s certainly no evidence that it actually causes any damage to the eyes.”

“Tokyo Sky Tree” телевизийн цамхаг Гиннесийн номд бичигдлээ

Японы нийслэл Токиод баригдсан “Tokyo Sky Tree” телевизийн цамхаг дэлхийн хамгийн өндөр цамхгаар тодорч Гиннесийн дээд амжилтад бичигдсэн байна. “Tobu Tower Sky Tree Co” компанийн захирал Митиаки Сүзүки “Японы соёл, технологийн хөгжлийг илтгэсэн уг цамхаг Гиннесийн дээд амжилтад бүртгэгдсэнд их баяртай байна” хэмээн онцолжээ. 634 метр өндөр энэ цамхгийн нээлт ирэх оны тавдугаар сард болох аж. Дашрамд сонирхуулахад, дэлхийн хамгийн өндөр барилгаар АНЭУ-ын Дубай хотод орших 828 метр өндөр байгууламж тодорсон билээ.

Eh survalj: Unuudur sonin

Аргалын утаа 300-аад нянг устгах чадвартайг Японы эрдэмтэд судалж тогтоожээ

Аргалын утаа боргилсон малчны гэрт төрсөн би Атар хээр нутгаа өлгий минь гэж боддог... гэж бид хүүхэд байхдаа энэ шүлгийг мөн ч их уншдаг байлаа. Одоо ч энэ шүлгийг сонсохоор аргалын тэр “тансаг” гоё утаа үнэртэх шиг болдог юм. Хотын бид ч сүүлийн үед нүүрсний хорт утаагаар амьсгалсаар байгаад аргалын утааныхаа үнэрийг мартаж байх шиг байна даа. Аргалд ариусгах олон шинж байдаг гэсэн. Бид үүнийгээ мэдэхгүй малын баас гэж сэжиглэн тойрч зугтдагаа нуугаад яахав. Хэн хүнгүй л мэдэж байгаа юм чинь. Аргал ямар шидтэй юм бол гээд асуухаар мэдэх эрдэмтэн доктор тун ховор байх юм. Хүн хүнтэй уулзаад аргалын тухай асууж явтал нэг танил маань “Аргалыг судлах цаг нь болсон шүү. Биднээс түрүүлээд Япончууд аргалыг судлаад ид шидийг нь мэдээд ирээдүйн сумочдоо бэлтгэлд гарахаас нь өмнө аргалын утаагаар 15 минут утдаг болсон байна” гэж ярилаа.

Одоогоос 7 жилийн өмнө Японы нэг эрдэмтэн манай улсад ирээд аргал авч явжээ. Нөгөө Япон доктор 4 жилийн дараа дахин ирээд танил эрдэмтэндээ “-Танай монголчууд 3 жил хөдөө хэвтсэн үхрийн баасыг хөх аргал гэж нэрлэдэг гэнэ. Түүнээсээ олж өгөөч” гэж гуйжээ.

Найз нь ч түүний хүсэлтийг дор нь биелүүлжээ. Нөгөө эрдэмтэн 3 жил хөдөө хэвтсэн хөх аргалыг судлаад агаар дахь 300 гаруй микроб вирусийг устгадаг юм байна гэж дүгнэлт гаргажээ. Уг нь харийн энэ эрдэмтнээс өмнө өвөг дээдэс маань аргалын нянг устгах чадварыг мэддэг байсан байна. Тиймдээ ч тэд махыг аргалын утаагаар утдаг байсан. Энэ уламжлал одоо ч хадгaлагдаж байгааг бид мэднэ. Бас өеөдөж ядарсан мал, тамирдаж ядарсан хүмүүсийг эхлээд аргалын утаагаар утаад дараа нь чөмөгний ясыг цохиод өтгөн хар цайнд чанаж ууранд нь утдаг байжээ. Ингэснээрээ гадаад дотоод энерги нь идэвхжиж оюун санаа нь цэлмэн сэтгэл санаа нь тайвширдаг байсан байна. Тэр байтугай уралдах морио өглөө нь аргалын утаагаар утдаг уламжлалтай байжээ. Энэ бүхнийг мэдэх монгол хүн бараг байхгүй болсон нь харамсалтай.

Сүүлийн үед бид хий гүйдэл чөтгөр шулмас гэж их ярих болсон. Энэ нь огт байдаггүй биш байдаг зүйл юм байна. Шөнөд 3 удаа хий үзэгдэл гүйдэг гэнэ. Эрт дээр үеийн эрдэм ухаант хөгшид үүнийг мэддэг учраас өглөөд аргал түлж утаагаар нь гэрт хоргодсон хар хүчийг хөөж ариулдаг байжээ. Монголчууд бид аргал, аргалын утааны арц, гангаас ч илүү ариусгах шидэт чанарыг мэдэж өвөг дээдсийнхээ бүтээсэн ахуй орчныг эргэж сэргээх юмсан гэсэн өөдрөг бодол тээж явтал сэтгэл гонсойлгосон мэдээ сонслоо. Монголчууд сүүлийн үед сайн таньдаг болоод байгаа Төгс гэгээрсэн их багш Чин Хай “-Монголын малын өтөг бууцнаас ялгарч байгаа хүлэмжийн хий озоны давхаргыг цоолж дэлхийд дулаарал үүсэх нэг үндэс болж байна” гэж дэлхий дахинаа тунхаглалаа. Өөрийн гаргасан дүгнэлтээ батлахын тулд Чин Хай багш олон улсын бага хурлыг хүртэл зохион байгуулж байх юм.

Монголд байтугай том том гүрнүүдэд нөлөөлж чаддаг энэ хатагтайн үгийг манай төр засгийн эрхэмүүд болон эрдэмтэд хүлээн зөвшөөрч түүний саналыг дэмжиж хөл алдацгаасан нь гайхалтай. 13-р зуунд монгол улс одоогийнхоос 6 дахин илүү буюу 250 сая малтай байсан гэсэн. Тэр үед монголын малын өтөг бууцнаас ялгарч байгаа хүлэмжийн хий озоны давхаргыг цоолж байх нь яасан юм. Тэгээд ч монгол мал 1500-аад өвс ургамал иддэг одоо харин цөлжилт гээд 500-600 өвс ургамал иддэг болж. Үүний 70-80 хувь нь эмийн ургамал байдаг. Бохирдоогүй экологийн цэвэр өвс ургамлыг идэж байгаа учраас өтөг бууцнаас нь хүлэмжийн хий ялгарна гэж юу байдаг юм хэмээн дотроо Чин Хай багийн үзэл бодолтой тэрсэлдэж явснаа нуугаад яахав. Гэтэл миний омогшилд “хань” болж Дани, Америк, Францын эрдэмтэд хүлэмжийн хий озоны давхаргыг цоолддоггүй гэж шинжлэх ухааны үндэслэлтэй дүгнэлт гаргаж Чин Хай багшийн үзэл баримтлалыг үгүйсгэлээ. Дээрх 3 орны эрдэмтэд энэ дүгнэлтээ бодитоор харуулсан баримтат киногоо саяхан телевизээр цацлаа. Эдгээр эрдэмтэд судалгааныхаа эхний явцдаа хүлэмжийн хий озоны давхаргыг цоолоод байна гэсэн дүгнэлттэй байсан аж. Гэвч судалгааны төгсгөлд хүлэмжийн хий тэр тусмаа малын өтөг бууцнаас ялгарсан хүлэмжийн хий озоны давхаргыг цоолдоггүй юм байна гэж баталжээ. Тэд энэ баталгаа нотолгоогоо дэлхий нийтэд цацах гэтэл хүлэмжийн хий озоны давхаргыг цоолж дэлхийн уур амьсгалыг дулааруулж байгаа гэдэг сенасааци дээр бизнесээ явуулдаг олон олигархууд болон бизнесийн бүлгүүдийн эрх ашигт харшилж байгаа учраас Дани, Америк, Францын эрдэмтийн дүгнэлтийг цацуулахыг хүсэхгүй байгаа аж. Иймээс 3 орны эрдэмтэд баримтат кино хийж цацаж байгаа нь энэ юм байна. Үүнийг уншигч эрхэм та хөдөө явж байхдаа хөх аргал тааралдвал түүгээд өөрийгөө нэг утаад үзээрэй. Танд аргалын ид шид үйлчлэнэ шүү.

Eh survalj: Unuudur sonin

Эхийн сэтгэл by P. Badarch

Ижий нь муу хүүгээ үхэж гэж зүүдэллээ
Ийм аймаар зүүд ная наслахдаа зүүдлээгүй
Сааль сүүндээ дэвэлзсэн ч
Санаа сэтгэл дэгэлзсэн ч
Сарних бодлын үзүүрт үр минь торойно
Сайхан шүлэг бичиж гэнэ миний хүү
Амьтан хүн уншиж байна
Сайхан дуу зохиож гэнэ миний хүү Араажаваар дуулж байна лээ
Сайн явна гэнээ миний хүү
Аяны хүн хэлж байна
Муу явна гэнэ миний хүү
Амны зугаа ярьж байна
Аль нь ч надад ялгаагүй ээ
Амьд яваа нь л ижийдээ
Алдар чинь шүү дээ
Ижий нь хүүгээ
Их санах юм даа
Араг савар хоёроо
Зөрүүлж байж бодлоо
Аргал чулуу хоёрыг
Андууран түүж саналаа
Алга аа миний хүү
Тэмээ тэмээн цагаан үүлийг
Тэндээ царцтал харлаа
Тэнгэрийн ягаан хаяаг
Цав суутал ширтлээ
Ижийдээ ирсэнгүй ээ
Хүний хүү ижийдээ ирж гэнэ ээ
Гол усаар л нэг найр
Наадам болж байна
Миний хүү шоронд орж гэнэ
Голыг минь гогодон хэлж байна
Аа яадгийм ороо л биз гэж
Гадагшаа би хүүгээ өмөөрлөө
Ам нь цангаж байгаа байх даа
Муу хүү минь гэж
Дотогшоо би өмөлзлөө
Гал шиг залуу явахад
Үсэрсэн оч минь юмсан
Ганц бие зандан явахад
Тасарсан навч минь юмсан
Алаг бөмбөл эрдэнэ
Алган дээр байна гэж
Зөгнүүлж ирсэн
Ганц хүү минь дээ
Алтан бэлзэг газраас олоод
Амандаа үмхтэл залгичихлаа гэж
Зүүдлүүлж олдсон ганц үр минь дээ
Ядаж яваа юм бол миний хүү
Тэнэж яваад юү хийх вэ
Ижийдээ л хүрээд ир!
Хүний нүдэнд бол
Хөгцтэй хад шиг
Хөх толгойтой
Хөгшин хүү минь
Ижийнхээ нүдэнд бол
Манцуйдаа тарвалзах
Мяндас цагаан хүү минь

Ижийдээ ир!

Хөхөөрөө чамайг даллая
Yхэхээрээ чамайг айлгая
Миний хүү ижийдээ ир!
Ухаантай даа миний хүү
Хурай хурай
Унага шиг ижийдээн
Давхиад ир, Гуруй гуруй.

Охин минь ээждээ гомдвол гомддоо

Ээжтэйгээ ярих дургуй гэвүү охин минь
Эвий дээ үр минь бэтгэрч л байгаа даа
Эрх нялх дүрийг чинь тээгээд хол явчихсан
Ээждээ чи гомдвол гомддоо охин минь

Ижил хүүхэд мөөмөө идэхэд шүлсээ залгидаг гэвүү
Эвий дээ үр минь цангаж л байгаа даа
Энгэрийн илч бүлээн сүүгээ эрт харамласан
Ээждээ чи гомдвол гомддоо охин минь

Бүлээрч хоносон шөнөжин "ээжээ" дуудаж уйлсан гэвүү
Бөртийтэл алсаас тарни шивнэж бурханд даатгачаад
Бүүвэйн дуугаа дэрэн дээр чинь дуулж өгөөгүй
Ээждээ чи гомдвол гомддоо охин минь

Орчлонд мөрөө тамгалж хөлд оржээ үр минь
Ойчиход түших ээж дэргэд чинь байсангүй, хол байлаа
Орхиж гарчаад хайртай гэж хуурдаг муу ээждээ
Охин минь чи гомдвол гомддоо

Ангирхан чи минь ээжээ гэж хэлд оржээ
Айхдаа дуудсан ээж дэргэд чинь байсангүй хол байлаа
Анхны үгийг чинь сонсоогүй явчихсан муу ээждээ
Амь минь чи гомдвол гомддоо

Арван хэдхэн сартай нялх чамайгаа орхичихоод
Ангир уураг эхийн өврөөр өнчрүүлчихээд
Амьдрал гэдэг давалгаанд хөвөн даарахдаа
Атгаж гарсан өрөөсөн оймсыг чинь үнэрлэн бүлээцдэг шүү үр минь

Улаан нялзрайхан чамайгаа ганцаардуулчихаад
Ухаарах болоогүй нялх сэтгэлийг чинь эмзэглүүлчихээд
Урдаас тосох маргаашийн чинь төлөө зоригоо чангалахдаа
Уранхай бойтогийг чинь дэрлэн уужирдаг шүү үр минь

Сананаа үр минь голоо тасартал санана
Салхитай нартай орчлонд чамайгаа жиндэх вий гээд
Сүүдрийг нь хааж гэрлийг нь тусгах гээд ээж нь
Салгуу алсад бага насыг чинь өвөрлөн алхаж явнаа

Өрөвдөнөө үр минь өрөө өмөртөл өрөвдөнө
Өргөстэй цэцэгтэй орчлонд чамайгаа өвдөх вий гээд
Өөр шигээ хүний нутгийн сүүдэрт хиртүүлэхгүй гээд
Өнөөдөр ээж нь зүүдэндээ л чамайгаа үнсэж явнаа

Амьтны хүүхэд аав ээжтэйгээ эрхэлж л байг яахав
Адилхан миний үр элэг бүтэн юм чинь
Алаг зүрхний минь гүнд амин хайраар уяатай
Алхам зайгүй ээжтэйгээ явдаг юм чинь

Хол одсон ч эхийн совинд аргамжаатай
Хүйн холбоо тасардаггүй юмаа үр минь
Цаг нь ирэхэд үрдээ буцаж ивэлдэг
Цагаан сүү ширгэдэггүй юмаа үр минь

Үрдээ тэмүүлсэн эхийн сэтгэлд учрал ойрхон
Үдэш бүр уулзаж хоносон зүүд зөнтэй
Шулганах үр минь өөдөөс тосон гүйнээ
Шувуудын түрүүчээр ээж нь үрдээ очноо

Зөндөө удаан харуулдсан элгийг чинь дэвтээнээ охин минь
Зөрүү харж уйлсан нулимсыг чинь арчнаа охин минь
Ээж нь эзгүй өдөр шивнэсэн хүсэл бүрийг чинь гүйцээнээ
Ээж нь эзгүй шөнө зүүдэлсэн зүүд бүрийг чинь амилуулнаа

....... ээж нь үрдээ очноо

Goyo shuleg bnaa. Uree sanaad setgel uvdchihluu. Zohiogchiig ni olsongui.

Eh survalj: mglradio.com

Хүн ухаан хүрч итгэж чадаж байгаа бүхэндээ хүрдэг

Хэрвээ та зодуулна гэж бодож байвал өөрийгөө зодуулсанд тооц

Хэрвээ та зүрхлэхгүй хэмээн бодож байвал зүрх тань хэзээ ч хүрэхгүй

Хэрвээ та ялалтыг хүсдэг ч чадахгүй гэж бодож байвал ялагдаж л таарна

Та өөрийгөө ялагдана хэмээн бодож байвал аль хэдийн ялагдсанд тооц

Учир нь амжилт, ялалт хүний эр зоригоос эхэлдгийг

Ухамсраас бүх зүйл шалтгаалдгийг хаанаас ч бид олж харна

Хэрвээ та өөрийгөө бусдын ард хоцорно хэмээн бодвол хоцорч л таарна

Таныг өргөхийн тулд ухаан санаа тань өндөрт хөөрөн нисэх ёстой

Амжилт гаргаж чадахын тулд өөртөө итгэлтэй байх хэрэгтэй

Амьдралын тулалдаанд аль хүчтэй нь ялдаггүй

Аль хурдан нь ч ялдаггүй

Ялж чадна хэмээн итгэсэн тэр л хүн л эрт орой хэзээ боловч ялалтад хүрдэг.

How does brain works?

It's important to understand the complexity of the human brain. The human brain weighs only three pounds but is estimated to have about 100 billion cells. It is hard to get a handle on a number that large (or connections that small). Let's try to get an understanding of this complexity by comparing it with something humans have created--the entire phone system for the planet. If we took all the phones in the world and all the wires (there are over four billion people on the planet), the number of connections and the trillions of messages per day would NOT equal the complexity or activity of a single human brain. Now let's take a "small problem"--break every phone in Michigan and cut every wire in the state. How long would it take for the entire state (about 15 million people) to get phone service back? A week, a month, or several years? If you guessed several years, you are now beginning to see the complexity of recovering from a head injury. In the example I used, Michigan residents would be without phone service while the rest of the world had phone service that worked fine. This is also true with people who have a head injury. Some parts of the brain will work fine while others are in need of repair or are slowly being reconnected.

AN ELECTRICAL AND CHEMICAL MACHINE

Let's start looking at the building blocks of the brain. As previously stated, the brain consists of about 100 billion cells. Most of these cells are called neurons. A neuron is basically an on/off switch just like the one you use to control the lights in your home. It is either in a resting state (off) or it is shooting an electrical impulse down a wire (on). It has a cell body, a long little wire (the "wire" is called an axon), and at the very end it has a little part that shoots out a chemical. This chemical goes across a gap (synapse) where it triggers another neuron to send a message. There are a lot of these neurons sending messages down a wire (axon). By the way, each of these billions of axons is generating a small amount of electrical charge; this total power has been estimated to equal a 60 watt bulb. Doctors have learned that measuring this electrical activity can tell how the brain is working. A device that measures electrical activity in the brain is called an EEG (electroencephalograph).

Each of the billions of neurons "spit out" chemicals that trigger other neurons. Different neurons use different types of chemicals. These chemicals are called "transmitters" and are given names like epinephrine, norepinephrine, or dopamine. Pretty simple, right? Well, no. Even in the simplified model that I'm presenting, it gets more complex.

IS THE BRAIN ONE BIG COMPUTER?

Is the brain like a big phone system (because it has a lot of connections) or is it one big computer with ON or OFF states (like the zeros and ones in a computer)? Neither of the above is correct.

Let's look at the brain using a different model. Let's look at the brain as an orchestra. In an orchestra, you have different musical sections. There is a percussion section, a string section, a woodwind section, and so on. Each has its own job to do and must work closely with the other sections. When playing music, each section waits for the conductor. The conductor raises a baton and all the members of the orchestra begin playing at the same time playing on the same note. If the drum section hasn't been practicing, they don't play as well as the rest of the orchestra. The overall sound of the music seems "off" or plays poorly at certain times. This is a better model of how the brain works. We used to think of the brain as a big computer, but it's really like millions of little computers all working together.

GETTING INFORMATION IN AND OUT OF THE BRAIN

How does information come into the brain? A lot of information comes in through the spinal cord at the base of the brain. Think of a spinal cord as a thick phone cable with thousands of phone lines. If you cut that spinal cord, you won't be able to move or feel anything in your body. Information goes OUT from the brain to make body parts (arms and legs) do their job. There is also a great deal of INCOMING information (hot, cold, pain, joint sensation, etc.). Vision and hearing do not go through the spinal cord but go directly into the brain. That’s why people can be completely paralyzed (unable to move their arms and legs) but still see and hear with no problems.

Information enters from the spinal cord and comes up the middle of the brain. It branches out like a tree and goes to the surface of the brain. The surface of the brain is gray due to the color of the cell bodies (that's why it's called the gray matter). The wires or axons have a coating on them that's colored white (called white matter).

TWO BRAINS--LEFT AND RIGHT HEMISPHERE

We have two eyes, two hands, and two legs, so why not two brains? The brain is divided in half, a right and left hemisphere. The right hemisphere does a different job than the left. The right hemisphere deals more with visual activities and plays a role in putting things together. For example, it takes visual information, puts it together, and says "I recognize that--that's a chair," or "that's a car" or "that's a house." It organizes or groups information together. The left hemisphere tends to be the more analytical part; it analyzes information collected by the right. It takes information from the right hemisphere and applies language to it. The right hemisphere "sees" a house, but the left hemisphere says, "Oh yeah, I know whose house that is--it's Uncle Bob's house."

So what happens if one side of the brain is injured? People who have an injury to the right side of the brain "don't put things together" and fail to process important information. As a result, they often develop a "denial syndrome" and say "there's nothing wrong with me." For example, I treated a person with an injury to the right side of the brain--specifically, the back part of the right brain that deals with visual information--and he lost half of his vision. Because the right side of the brain was injured, it failed to "collect" information, so the brain did not realize that something was missing. Essentially, this person was blind on one side but did not know it. What was scary was that this person had driven his car to my office. After seeing the results of the tests that I gave him, I asked, "Do you have a lot of dents on the left side of your car?" He was amazed that I magically knew this without seeing his car. Unfortunately, I had to ask him not to drive until his problems got better. But you can see how the right side puts things together.

The left side of the brain deals more with language and helps to analyze information given to the brain. If you injure the left side of the brain, you're aware that things aren't working (the right hemisphere is doing its job) but are unable to solve complex problems or do a complex activity. People with left hemisphere injuries tend to be more depressed, have more organizational problems, and have problems using language.

VISION--HOW WE SEE THINGS

Information from our eyes goes to areas at the very back of the brain. We've all seen cartoons where the rabbit gets hit on the head and the rabbit sees stars. This can actually happen in human beings (trust me, not a good thing to do at home!). If you take a hard enough blow to the back of the head, this brain area bangs against back of your skull. This stimulates it and you can see stars and flashing lights. Remember those two hemispheres? Each hemisphere processes half the visual information. Visual information that we see on the left gets processed by the right hemisphere. Information on the right gets processed by the left hemisphere. Remember, wires that bring in information to the brain are "crossed"--visual information from the left goes to the right brain.

MOVEMENT

The area of the brain that controls movement is in a very narrow strip that goes from near the top of the head right down along where your ear is located. It's called the motor strip. If I injure that area, I'll have problems controlling half of my body. If I have a stroke in the left hemisphere of my brain, the right side of the body will stop working. If I have an injury to my right hemisphere in this area, the left side of my body stops working (remember, we have two brains). This is why one half of the face may droop when a person has had a stroke.

HEARING AND LANGUAGE

In the general population, 95 percent of people are right-handed, which means that the left hemisphere is the dominant hemisphere. (For you left-handers, the right hemisphere is dominant.) With right-handed people, the ability to understand and express language is in this left temporal lobe. If I were to take a metal probe, and charge it with just a bit of electricity, and put it on the "primary" area of my left temporal lobe, I might say "hey, I hear a tone." If I move this probe to a more complex area of the temporal lobe, I might hear a word being said. If I move the electrical probe to an even more complex area, I might hear the voice of somebody I recognize; "I hear Uncle Bob's voice." We have simple areas of the temporal lobe that deal with basic sounds and other areas of the temporal lobe that look at more complex hearing information.

The right temporal lobe also deals with hearing. However, its job is to process musical information or help in the identification of noises. If this area is damaged, we might not be able to appreciate music or be able to sing. Because we tend to think and express in terms of language, the left temporal lobe is more critical for day-to-day functioning.

The vision areas and the hearing areas of the brain have a boundary area where they interact. This is the area of the brain that does reading. We take the visual images and convert them into sounds. So if you injure this area (or it doesn't develop when you are very young), you get something called dyslexia. People who have dyslexia have problems that may include seeing letters backwards or have problems understanding what written words mean.

SKIN SENSATION

If something lands on my left hand, this information will be transmitted to the right side of my brain. It goes to the area of the brain next to the area that deals with movement. The tactile area of the brain deals with physical sensation. Movement and feeling are closely related, so it makes sense that they are next to each other in the brain. Because movement and tactile areas are located close to each other, it is not uncommon for people with a brain injuries to lose both movement and feeling in parts of their body. Remember--tactile information from the left side of the body goes to the right brain, just like movement and vision.

FRONTAL LOBES--Planning, Organizing, Controlling

The biggest and most advanced part of the brain is the frontal lobe. (It's called the frontal lobe because it's in the front part of brain.) One job of the frontal lobe is planning. You have probably heard of "frontal lobotomies." At the turn of the century, this surgery was done on people who were very violent or who were in a psychiatric hospital because they were very agitated. Doctors used surgery to damage this area of the brain. Following this surgery, people became very passive and less violent. At first, scientists saw this as a great thing. Neurosurgery could stop behavioral problems such as violence. The problem was that the patients stopped doing a lot of other things. They didn't take care of themselves and they stopped many activities of daily living. They basically sat there. In head injury, individuals with frontal lobe impairment seem to lack motivation and have difficulty doing any task that requires multiple steps (e.g., fixing a car or planning a meal). They have problems with planning.

The frontal lobe is also involved in organizing. For a lot of activities, we need to do step A, then step B, then step C. We have to do things in order. That's what the frontal lobes help us do. When the frontal lobe is injured, there is a breakdown in the ability to sequence and organize. A common example is people who cook and leave out a step in the sequence. They forget to add an important ingredient or they don't turn the stove off. I've met a lot of patients who've burned or melted a lot of pans.

Additionally, the frontal lobes also play a very important role in controlling emotions. Deep in the middle of the brain are sections that control emotions. They're very primitive emotions that deal with hunger, aggression, and sexual drive. These areas send messages to other parts of the brain to DO SOMETHING. If you're mad, hit something or someone. If you're hungry, grab something and eat it. The frontal lobes "manage" emotions. In general, the frontal lobe has a NO or STOP function. If your emotions tell you to punch your boss, it's the frontal lobes that say "STOP or you are going to lose your job." People have often said to me "a little thing will set me off and I'm really mad." The frontal lobes failed to stop or turn off the emotional system.

On the other hand, we have talked about how the frontal lobes plan activities. The frontal lobes may fail to plan for some types of emotion. For example, sexual interest involves some level of planning or preparation. Without this planning, there is a lack of sexual interest. A lack of planning can also affect the expression of anger. I've had some family members say "You know, the head injury actually improved him, he's not such a hot-head anymore." If you listen very carefully, you're also going to hear "he's not as motivated anymore." Remember, the frontal lobe plans activities as well as controls emotions.

Мөнгийг яаж даллах вэ?

Мөнгө даллах олон арга бий. Фэн шуйгийн сургаал, эртний мэргэдийн арга гэх мэт байдаг. Байгаа мөнгөө алган дээрээ тавьж тэргэл сартай шөнө cap луу харуулан "мөнгийг минь аривжуулж өгөөч гэж гуйвал мөнгө даллахын тэмдэг. Мөн томоохон баяр ёслолын үеэр боов, бялуу ч юм уу хийх үедээ гуриландаа зоос хийдэг уламжлал өнөө үед ч бий.

Нүхтэй зоосон мөнгө буюу нугалж тахийлгасан зоосыг халаасандаа үргэлж хийж явбал мөнгөөр тасрахгүй. Мэдээж яг ийм зоосыг олоход амаргүй, тэгвэл өөрөө үүнийг тусгайлан бэлтгэж болно. Гэхдээ өдөр судраа нарийн сонгох ёстой.

Тогтсон заншил ёсоор бол ням гаригт тэгэхдээ шинийн 4-нөөс 12-ны хооронд (билгийн тооллоор) оройн 23:40-24:10 цагийн хооронд зоосоо нүхлэнэ, эсвэл бага зэрэг нугална. Энэ үедээ та анхаарлаа сайтар төвлөрүүлж " мөнгө минь өсөн аривжиж, мөнгөөр хэзээ ч гачигдахгүй байх болтугай" хэмээн шившээрэй.

Ингэж бэлдсэн зоосыг биенээсээ салгахгүй авч явах хэрэгтэйгээс гадна cap өсч томрох үеэр байнга цэнэглэж бай. Үүний тулд ням гаргийн орой 22:20-24.10 цагийн хооронд зоосоо гоожуурын усан дор бариад, түүнд мөнгийг минь өсгөж өгөхийг, мөнгөөр таслахгүй байхыг тушаадаг ажээ.

/Хань/

Нярай хүүхдийг хувцаслах ба хувцасыг нь тайлах

Хүүхдийг өлгийдөөөгүй тохиолдолд хувцаслах хэрэгтэй. Тиймээс хүүхдийн хувцасанд нь илүүтэйгээр анхаарал хандуулах нь зүйтэй. Мөн түүнчлэн хүүхдийн бөгсөн хэсгийг хамгаалахын тулд живх болон даавууг хийж өгөх хэрэгтэй. Нярай хүүхэд толгойгоороо маш их хэмжээний дулаан алддаг тул түүнд зайлшгүй малгай өмсгөх нь чухал юм. Нярай хүүхдийн хувцасыг сонгохдоо аль болох хөдөлгөөнд нь саад учруулахгүй байхаар сонгох хэрэгтэй. Хүүхдийн хувцасыг угаалгын машинаар угаах боломжтой, хөдөлгөөн хязгаарлахгүй уян хатан шинж чанартай, байгалийн гаралтай материалаар хийсэн байх хэрэгтэй ба угаахад будаг гардаггүй байх нь чухал. Хүүхдийн хувцасанд оосор бүч, уяа, цахилгаан товч байх шаардлагагүй. Учир нь эдгээр нь хүүхдийг нухаж арьсыг цочроодог байна. Мөн хүүхдэд шинээр худалдаж авсан хувцасаа заавал угааж ариутгаж байж өмсгөх хэрэгтэй. Учир нь үйлдвэрлэлтийн үеийн химийн хор, худалдаалах явцад гаднаас нян орсон байж болзошгүй юм. Хүүхдийн хувцасыг угаалгын нунтаг, зайлагчаар зайлж болохгүй ба учир нь эдгээр бодисууд нь хүүхдийн арьсанд харшил өгөх магадлалтай байдаг.

Нярай хүүхдийн хувцасанд анхаарах зүйлс:

• - Хүүхдэд байнга малгай өмсгөх, нярай хүүхэд толгойгоороо дулаанаа алддаг тийм учраас түүнд малгай өмсгөх чухал. Халуун өдрүүдэд хүүхдэд нарнаас хамгаалсан малгайг өмсгөх хэрэгтэй.

• - Бээлий. Нярай хүүхдэд бээлийн өмсгөх нь зайлшгүй хэрэгтэй зүйл. Учир нь хүүхэд гараараа нүдээ хатгах, нүүрээ урах зэрэг сөрөг үр дагавартай байдаг.

• - Дугтуй захтай цамц. Энэ нь хүүхдийн толгой чөлөөтэй орж гардаг байна.

• - Бойтог. Энэ нь хүүхдийн хөлийг дулаан байлгах зориулалттай ба дотроо зайтай хөл нь чөлөөтэй хөдөлж байх хэрэгтэй.

• - Бүтүү сунадаг хувцас, энэ нь маш өргөн хэрэглэддэг ба өмсөхөд хялбар, хүүхэд мөлхөж эхэлтлээ өмсөх бөгөөд удаан эдэлгээтэй тул эдийн засагт ч хэмнэлттэй байдаг байна.

• - Охидын плате. Энэхүү охидын даашинз нь дотуураа өмсөх трикотой хамт байдаг тул хүүхдийн хөлийг дулаахан байлгадаг. Гэхдээ трико нь хүүхдийн гуя хөлийг хэт чанга барихгүй байх нь чухал

• - Хөвөн даавуун зөөлөн оймс. Оймс нь хөлд эвтэйхэн, зайтай, хүүхдийн хөл болон хөлийн хуруунуудыг барихгүй байх хэрэгтэй.

• - Дардаг товчлууртай ба зангуутай хувцас сонгох нь чухал. Учир нь урдаа болон салтаан доороо дардаг товч болон зангуутай байх нь хүүхдийн живхийг солих ба хувцаслахад хялбар байх болно. Дээрх хувцасыг сонгож хүүхдэд өмсгөх хэрэгтэй.

Хүүхдийг яаж хувцаслах вэ?

Хүүхэд ер нь биенд нь хамаагүй хүрэхэд уурлаж уйлдаг. Тиймээс ээж аавуудын нэг санаа зовдог зүйл бол яах аргагүй хүүхдээ хувцаслах байдаг. Тиймээс түүнийг хувцаслахдаа тэвэрч, энхрийлэх, үнсэх зэргээр аргадаж байгаад хувцаслах ба эхлээд бүх хувцасаа өмсгөхөд бэлдэж тавих хэрэгтэй. Хүүхдэд ширүүн хандаж болохгүй түүнд маш болгоомжтой зөөлөн хандах нь чухал.

1. Дотуур цамц өмсгөх. Цамцны энгэрийг өөр лүү харуулаад гартаа цамцаа хумхиж барина. Цамцны арын хэсгийг хүүхдийн толгойн дээд хэсэгт нь байрлуулна.

2. Зөөлнөөр хүүхдийн эрүүн доор цамцны урд талыг оруулах ба цамцыг аль болох өргөөш нь сунгаж хүүхдийн нүүрэнд хүрэхгүй байх

3. Хүүхдийн толгой ба биеийн дээд хэсгийг дээш өргөж цамцны арын хэсгийг доош нь буулгах

4. Хэрвээ хүүхдийн цамц ханцуйтай бол та өөрийнхөө нэг гарын хуруунуудыг ханцуйнд хийж ханцуйг өргөн болгох ба нөгөө гараараа хүүхдийн гарыг барьж өргөн болгосон ханцуй луу хийнэ

5. Хуниастай хүүхдийн гэдсэн дээр байгаа цамцыг зөөлөн доош нь татаад салтаан доор байгаа товчийг товчилно.

Бүтэн биеийн сунадаг цамцыг өмсгөхдөө:

1. Хүүхдийн хувцасны бүх товчийг тайлж бэлдээд орон дээрээ тавих бөгөөд хүүхдээ хувцасан дээрээ тавина.

2. Цамцны өрөөсөн гуяыг хумиж бариад хүүхдийн хөлийг болгоомжтой дотор хийнэ.

3. Та нэг гараараа хувцасны ханцуйны нь үзүүрээс барьж дээш нь болгоод ханцуйг хумхиж барина. Ханцуйны нүхийг аль болох том болгож сунгах хэрэгтэй ба ингэснээрээ хүүхдийн хуруунууд чөлөөтэй орох болно. Нөгөө гараараа хүүхдийн гарыг ханцуй руу чиглүүлж хийх ба эхний гарт бариулснаар хувцасны ханцуйг өмсгөж дуусах болно.

4. Ингээд сүүлд хувцасны бүх дардаг товчийг товчлох хэрэгтэй.

Нярай хүүхдийн хувцасыг тайлах

Хүүхдийг орон дээрээ эвтэйхэн хэвтүүлээд хувцасыг нь тайлахад бэлдэх хэрэгтэй ба гэнэт хувцасыг нь тайлахад хүйтэн агаараас үүдэн хүүхдийн гэдэс дүүрэх зэрэг таагүй мэдрэмж төрөх магадлалтай тул хүүхдийн гэдсийг илж жаахан дулаацуулж байгаад хувцасыг тайлах хэрэгтэй. Хувцасыг нь тайлсны дараагаар хүүхдийг хурдан өлгийдөх буюу дулаан хөнжлөөр хучих нь зүйтэй.

Битүү хувцасыг тайлах

• - Хувцасны бүх товчнуудыг тайлж нэг гараараа хүүхдийн хувцасан дотуур гараа оруулж хөлийг нь дээш нь сугалж авна

• - Ингээд хөлийг нь сугалсаны дараа хувцасыг дээш болгож нуруун дор нь байрлуулна

• - Тэгээд дээд хэсгийг нь тайлахдаа ханцуйн дотор гараа хийж хүүхдийнхээ тохойноос барьж нөгөө гараараа ханцуйны үзүүрээс татаж сугалж тайлна.

• - Хүүхдийнхээ хүзүү, нуруун доогуур гараа хийж биеийн дээд хэсгийг өргөж тайлсан хувцасаа татаж авна.

• - Цамцыг бүхэлд хумиж барих, ингэснээрээ хүүхдийн нүүрийг шүргэхгүй байх

• - Цамцны зах хэсгийг аль болох сунгаж татах хэрэгтэй ба эвтэйхнээр хүүхдийн толгойноос гаргана

• - Ингээд хүүхдийн нуруу, хүзүүг өргөж тайлсан цамцаа татаж авна.

Тархины даралт буюу тархин дахь цусан хангамж болон хүчилтөрөгчийн дутагдал

Тархины даралт гэдэг тархи нь дах хүчил төрөгч болон цусан хангамжийн дутагдалаас үүсэх эмгэгийг хэлдэг байна. Энэхүү бидний хэлж заншсанаар тархины даралт гэх эмгэг нь дараах байдлаар хүүхдэд нөлөөлдөг байна.

• - Оюуны хомсдол

• - Тархины саажилт

• - Хараа, сонсгол муудах

• - Тахир дутуу болох гэх мэтчилэн олон төрлийн эмгэгүүдийг үүсгэдэг байна.

Тархины даралт нь дараах зүйлээс шалтгаалан үүсдэг байна. Үүнд:

• - Жирэмсэн үед архи, тамхи, химийн хорт бодистой зүйл хэрэглээ

• - Жирэмсэн үеийн буруу хооллолт, хэт ядрах

• - Жирэмсэн үедээ ханиад ба бусад хууч өвчтэй байсан

• - Жирэмсэн байх хугацаандаа стресс ядаргаанд орох

• - Жирэмсний үеийн цус багадалт

• - Жирэмсэн үеийн хожуу хордлого ба хүндрэлтэй төрөх

• - Нярай ба ургийн бүтэлт \ураг хэвлийд байхдаа хүчил төрөгчийн дутагдалд орох, хүүхэд төрөөд 30 секундын дотор амьсгалах ёстой ба 90 секундийн дотор амьсгалахгүй байх \ зэрэг шалтгаануудаас үүдэн тархины даралт буюу тархины хүчилтөрөгч болон тархины цусан хангамж дутагдах эмгэг үүсэх шалтгаан болдог байна. Тиймээс ээжүүд та бүхэн жирэмсэн байх хугацаандаа элдэв хорт зүйлс хэрэглэхээс зайлсхийх хэрэгтэй ба мөн өөрийгөө хэт их ядраахгүй сэтгэл санаагаа тайван тогтвортой байлгах нь чухал юм.

Тархины даралттай хүүхдэд илрэх шинж тэмдэгүүд:

• - Хүүхэд хэт унтамхай ноомой болох

• - Уйланхай болох ба мөн хөдөлгөөн удаан,сэтгэхүйн хөгжлийн хоцрогдолтой болох магадлалтай

• - Амархан ханиад хүрэх, гүйлгэх, хөлрөх

• - Зулай овоож чинэрэх, толгойн хэлбэр өөрчлөгдөх

• - Хүүхэд төрсний дараа 7 хоногт хүүхдийн хөдөлгөөн хэт багасах эсвэл хэт ихсэх

• - Хүүхдийн мөчнүүдийн булчин нь сулрах

• - Гулгих, гэдэс нь дүүрэх, царай нь хөхрөх зэрэг шинж тэмдэгүүд илэрвэл та мэргэжилийн эмчид хандаж зохих эмчилгээг хийлгэх чухал.

Тархины даралт ба хүчилтөрөгчийн дутагдалыг хүнд, хүндэвтэр, хөнгөн гэж ангилдаг байна. Үүнээс:

• - Хүнд хэлбэрийнх нь хүүхэд татах, саажих, тархинд усжилт зэрэг үүсэх магадлалтай байдаг.

• - Хүндэвтэр нь эмчлэхгүй бол хүнд хэлбэр лүү шилжих аюултай тул эмчлүүлэх нь чухал.

• - Харин хөнгөн хэлбэрийнх нь ямар нэгэн гоц эмчилгээ хийлгүйгээр өөрөө аяндаа эдгэрэх магадлалтай байдаг. Гэхдээ тархины даралт нь ямар ч үед илэрсэн мэргэжлийн эмчээс зөвлөгөө авах нь чухал юм. Ер нь бол тархины даралт нь хүнд хөнгөнөөсөө хамаарч бүрэн эдгэрэх үгүй нь шалтгаалдаг байна. Гэхдээ зарим тохиолдолд эрт үед нь эмчилсэн ч гэсэн бүрэн эдгэрэхгүй байх магадлалтай байдаг. Гэхдээ энэхүү өвчин нь дан ганц эмнэлэг, эм, эмчийн эмчилгээнээс гадна аав ээжийн арчилгаа, сувилгаа ихээхэн шаардах болно. Иймд хүүхдийг унагааж доргиохгүй байх, шингэн зүйл сайн өгч шингэн алдуулахгүй байх, хүүхдийг өвлийн улиралд дулаан байлгах, 30 градусын хэмээр өндөрлөсөн дэр дэрлүүлэх, хүүхдийг тайван хөдөлгөөнгүй байлгах, дулааны улиралд хүүхдийг агаар салхинд тогтмол гаргаж байх, өвлийн улиралд хүүхдийн өрөөг сайтар агааржуулах гэх мэтчилэн арга хэмжээг аавын ээжийн зүгээс анхаарах нь зүйтэй.

Ингэж хүүхдээ асарч сувилах нь хүүхдийг дээрх өвчинд өртөхөөс сэргийлэх ба өвчилсөн тохиолдолд багасгах цаашилбал бүрэн эдгээх бүрэн боломжтой юм.

Тархины даралт буюу хүчилтөрөгчийн дутагдалыг эмчилэх нэг арга бол салхинд гаргах явдал юм. Манай эцэг эхчүүд хүүхдээ салхинд сайн гарга гэхээр өдөржингөө гадаа унтуулчихдаг байна. Хүүхдийг ер нь өдөрт 3-4 удаа 15-20 минут л салхилуулах нь хамгийн тохиромжтой хугацаа юм. Мөн хүүхдийг хэт дааруулах ба хэт халууцуулж болохгүй гэдгийг анхаарах нь зүйтэй.

Дөнгөж төрсөн хүүхдийг дараах байдлаар салхилуулах нь тохиромжтой байдаг. Үүнд:

• - Зуны улиралд дөнгөж төрсөн хүүхдийг төрөх эмнэлгээс гармагц салхилуулах боломжтой

• - Харин гадаа -5 хэмийн хүйтэн байвал 10-12 хоногтойд салхилуулах

• - -5-аас -10 градусын хүйтэн бол хүүхдийг 16 хоногтойд салхилуулах нь тохиромжтой

• - Харин -15 градусаас хүйтэн тохиолдолд дөнгөж төрсөн хүүхдийг салхилуулах шаардлагагүй ба хүүхэд унтуулдаг өрөөний салхивчийг сайтар нээж агаар оруулж байх нь чухал юм.

Ингээд эцэг эхчүүд та бүхэн хүүхдийнхээ эрүүл мэндийн төлөө дээрх өвчиний эхэн үед оношилж хүүхдээ бүрэн эмчилүүлэх боломжтой гэдгийг анхаарах нь зүйтэй юм.

Eh survalj: mama.mn

Нярайн шарлалт гэж юу вэ?

Нярай хүүхдийн 50-60 хувьд арьс нь шаргал туяатай болох үе байдаг бөгөөд үүнийг нярайн шарлалт гэж нэрлэдэг. Энэ нь төрсний дараах эхний болон хоёрдах долоо хоногт тохиолддог. Ихэнх хүүхдэд нярайн шарлалт түр зуурын, аюул багатай зүйл байдаг бөгөөд энэ нь өөрөө аяндаа эсвэл бага зэргийн эмчилгээний үр дүнд арилдаг. Гэвч цөөн тохиолдолд хүнд хэлбэртэй тохиолддог бөгөөд энэ үед нүдэнд нь шарлалт илэрч байгаа эсэхийг маш сайн анзаарах хэрэгтэй.

Яагаад шарлалт үүсдэг вэ?

Цусанд агуулагдаж байдаг билирубин хэмээх пигментийн хэмжээ ихсэх нь арьсны шарлалтын шалтгаан болдог. Цусны хөгширсөн улаан эс задрах үед задарлын бүтээгдэхүүнээс нь билирубин үүсдэг байна. Бүх хүмүүсийн цусанд билирубин байдаг бөгөөд энэ нь элэг болон өтгөнөөр гадагшилдаг. Хүүхэд төрөхөөс өмнө жирэмсэн эмэгтэйн элэг түүний билирубиныг биеэс нь зайлуулж байдаг. Дөнгөж төрсөн нярай хүүхдийн элэг өөрийн үйл ажиллагааг бүрэн гүйцэд явуулж эхлэх хүртэл хэсэг хугацаа шаардагддаг. Энэ үед нярайн шарлалт хэмээн нэрлэгдэх арьс шаргал харагдах өөрчлөлт илэрдэг байна. Энэ хэлбэрийн шарлалтыг эмч нар нярайн физиологийн шарлалт гэж үздэг. Ихэвчлэн хүүхэдэд төрсний дараах 2-3 дахь хоногт шарлалт нь илрэх бөгөөд 2 долоо хоногийн дотор өөрөө аяндаа арилдаг. (Дутуу төрсөн хүүхдэд шарлалт нь 5-7 хоногт дээд хэмжээндээ хүрч 2 сар хүртэлх хугацаанд алга болдог) Шаргал өнгө нь хүүхдийн хөлийн хуруунаас эхлэн дээшилж цээж хүзүү болох хамгийн сүүлд нүүр гэсэн дараалалаар арилдаг байна.

Хүүхэд хангалттай хэмжээний сүү хөхөж чадахгүй байгаа бол нярайн шарлалт үүсэх нөхцөл болдог. Учир нь хангалттай шингэн авч чадахгүй байгаа тохиолдолд өтгөнөөр ялгаран гарах ёстой билирубин биеэс бүрэн гадагшилдаггүй байна. Хэрэв ийм байдал үүсвэл эмчтэйгээ хүүхэд хооллолтын талаар зөвлөлдөх, хөхөөр хэрхэн зөв хооллох зөвлөгөө авах шаардлагатай.

Шарлалт нь хүүхдэд ямар нөлөөтэй вэ?

Шарлалт бол тийм ч санаа зовоох асуудал бишээ. Гэхдээ хүүхдийн цусан дах билирубины түвшин хэт өндөр байх үед зохих эмчилгээ хийхгүй бол билирубины хэмжээ цаашид нэмэгдэн хүүхдийн мэдрэлийн тогтолцоог гэмтээх шалтгаан болдог байна. Хүнд хэлбэрийн шарлалттай байсан нярай хүүхдийн цөөн хэсэгт тархины гэмтэл үүсдэг. Үүний улмаас сонсголгүй болох, хөгжлийн хоцрогдол үүсэх болон саажилт үүсэх зэрэг ноцтой хүндрэл гардаг байна.

Шарлалт нь дараах хүүхдүүдэд илүүтэйгээр тохиолддог байна. Үүнд:

• Танай хүүхдүүдийн хэн нэг нь нярайн шарлалттай байсан бол

• Төрөх үеийн хөхрөлттэй төрсөн бол. (хөхрөлтийн нэг хэсэг болсон улаан эсүүд задрах үед биллирубин ихээр үүсдэг.)

• Дутуу төрсөн бол / дутуу төрсөн хүүхдийн элэг бүрэн үйл ажиллагаа явуулах чадваргүй байдаг тул билирубины солилцоонд дутуу оролцоно/

Шарлалттай эсэхийг хэрхэн мэдэх вэ?

Хүүхдийг төрөх үед шарлалтай эсэхийг эмч нар шалгаж үзнэ. Хэрвээ төрсөний дараах 24 цагийн дотор нярайн шарлалт илэрвэл зайлшгүй шинжилгээ хийх шаардлагатай. Мөн билирубины хэмжээ их байж магадгүй тохиолдолд төрсний дараах 3-5 хоногт мөн ажиглалтанд байдаг. Та төрөөд удалгүй эмнэлгээс гарсан тохиолдолд хүүхдийнхээ биеийг ээж та л сайтар ажиглаж байх нь чухал юм. Хүүхдээ шарлалттай эсэхийг дараах байдлаар тодорхойлж болно. Үүнд:

• Байгалийн гэрэлтэй орчинд хүүхдээ байлгах

• Хүүхэд тань цайвар арьстай бол дух, хамар, эсвэл цээжин дээр хуруугаараа зөөлөн дараад авах үед шаргал туяа татаж байгаа эсэхийг ажиглах

• Хэрвээ хүүхэд тань бор арьстай бол түүний буйл болон нүдний цагаан нь шарласан эсэхийг шалгаж үзээрэй.

Таны хүүхдийн арьс шар байвал ялангуяа нүдний цагаан болон хэвлий, гар хөл нь шар туяатай байвал хүүхдийн эмчид хандаарай. Мөн нярайн шарлалт хэдийгээр бага боловч 3-аас дээш долоо хоног үргэлжилсэн болон хүүхэд нойрмог, хөхөндөө дургүй болох зэрэг шинжүүд илэрвэл эмчид даруй хандах хэрэгтэй.

Төрсний дараах эхний 24 цагт шарлалт илэрвэл энэ нь яаралтай хяналтанд орж, эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай гэсэн үг. Энэ төрлийн нярайн шарлалт нь нийтлэг биш бөгөөд голдуу эх болон хүүхдийн цусны бүлгийн тохиромжгүй байдлаас болдог. Хэрэв таны цусны бүлэг O эвсэл Rh-negative (резус сөрөг) бол энэ нь хүүхдийн цусны бүлэгтэй тохиромжгүй байж болох юм. Жирэмсний хяналтын үзлэгийн үед таны цусны бүлгийг тодорхойлж эрсдэлт хүчин зүйл байгаа эсэхийг мэдсэн байх шаардлагатай бөгөөд харин хүүхдийг төрөн төртөл нь цусны бүлгийг тодорхойлох боломжгүй байдаг. Иймд хүүхдийг төрөнгүүт цусны бүлгийг нь тодорхойлох шаардлагатай байдаг. Хэрэв та резус сөрөг цустай харин хүүхэд тань резус эерэг цустай байгаа нөхцөлд нярайн цус задрах өвчин үүсч болзошгүй. Мөн төрсний дараах эхний 24 цагт илэрч буй шарлалт нь элэг, цөсний хүүдий, ходоод гэдэсний эмгэг, мөн халдвар, төрөлтийн үеийн гэмтэл, дутуу төрөлт зэрэг шалтгаануудын улмаас үүсч болдог байна.

Шарлалтыг хэрхэн эмчлэх вэ?

Нярайн шарлалт ихэнх тохиолдолд аяндаа арилдаг боловч шаардлагатай тохиолдолд фото эмчилгээ хийх нь хамгийн үр дүнтэй, аюулгүй арга юм. Хүүхдийн нүдийг халхалж хэт ягаан туяагаар шарж өгснөөр билирубиныг шээсээр илүү хурдан ялгарах хэлбэрт шилжүүлдэг. Өөр нэгэн арга нь били-хөнжил хэмээх туяагаар шарах арга бөгөөд энэ нь эмчийн заавраар хийгдэх ёстой. Фото эмчилгээ нь ихэвчлэн үр дүн сайтай байдаг боловч хүнд хэлбэрийн шарлалттай хүүхэд болон эмчилгээний явцад хүүхдийн билирубины түвшин үргэлжлэн нэмэгдсээр байвал эрчимт эмчилгээний хэсэгт шилжүүлж цус сэлбэх болон бусад эмчилгээ хийх шаардлагатай болдог. Та өөрөө хүүхдээ сайн хөхүүлж хооллосноор баасаар гадагшлах билирубины хэмжээг нэмэгдүүлж шарлалтыг багасахад туслах болно. Хэрэв танай хүүхдэд шарлалттай холбоотой асуудал байвал эмчид үзүүлж зөв арга хэмжээ авснаар хүүхдийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалж чадна.

Eh survalj: Mama.mn

Хүүхдээ өөртөө итгэлтэй болгож төлөвшүүлэх 12 арга

Аз жаргалтай амьдралыг цогцлооход хэрэгтэй нэн чухал чанар бол өөртөө итгэх итгэл. Хүн хичнээн ч мэдлэг чадвартай байсан гэсэн, өөрийгөө үнэлэхгүй бол ямар ч талбарт амжилтанд хүрч чадахгүй. Хүүхдийг өөрийнхөө талаар эерэг сэтгэгдэлтэй болоход аав ээжийн хандлага хамгийн том нөлөөтэй.

1. Хүүхэддээ хайр энэрэлийг мэдрүүл. Бид хэвлийд байхаас нь л хүүхэддээ хайрыг мэдрүүлдэг байх ёстой. Хүүхэддээ хичнээн ч уурласан байсан “Хэрвээ чи төрөөгүй байсан бол...”, “Чамайг гаргаснаас болоод...” гэсэн үгийг бүү хэл. Тэр таны хувьд ямар нандин хүн болохоо мэдрэх эрхтэй. Хайрлагдана гэдэг хүүхдэд ирээдүйд амьдрах итгэлийг өгдөг.

2. Магтаж сайшаа. Та хүүхдээ мэдлэг боловсролтой, мундаг хүн болгоё л гэж бодож байвал гаргасан жаахан ч гэсэн ахиц дэвшлийг нь магтаж байх хэрэгтэй. “Ээж нь хүүгээрээ/охиноороо маш их бахархаж байна” гэдэг үгийг тогтмол хэл.

3. Гэхдээ үнэмшилтэй магтаал хэл. А үсэг бичиж сурлаа гээд, түүнийг “Энэ дэлхийн хамгийн ухаантай хүүхэд” гэсэн цолоор өргөмжлөх хэрэггүй. Ингэх нь түүнийг дэндүү онгироо, сэхүүн болгож магадгүй. “Би төвт” үзэлд хэт баригдсан хүүхэд найз нөхөдгүй нэгэн болж хувирдгийг санаж явахад илүүдэхгүй.

4. Зорилготой байхыг сурга. Түүнийг шалгалтан дээрээ 80B аваад ирэхэд нь “Сайн байна, дараагийн шалгалтан дээрээ бүр 90 авч чадна гэдэгт чинь ээж нь итгэж байна” гэж хэлээрэй. 5 настай охиндоо орой ажлаасаа тараад ирэхэд нь үдээсээ үдэж сурсан байх даалгавар өг. Энэ мэтчилэн жижиг зүйлс хүүхдэд тань өөрийгөө дайчлаж сурахад тусална.

5. Өөрийг нь биш, гаргасан үйлдлийг нь шүүмжил. Хэрэв таны хүүхэд дүүгээсээ тоглоомыг нь булааж авбал “Чи ямар муу хүүхэд вэ?” гэж зэмлэхийн оронд “Сайн ах нар дүүгээсээ тоглоом харамладаггүй юм” гэж хэлсэн нь дээр юм. Болж өгвөл муухай, муу гэсэн үгийг хэрэглэхээс зайлсхий.

6. Хүүхдийнхээ үзэл бодлыг хүндэл. Хэрэв таны хүүхэд “2+2=3” гэж бичсэн байвал шууд буруутгахын оронд яагаад тийм хариу гаргасан учрыг нь асуу. Тэр таныг гайхшруулах шалтгааныг хэлж ч магадгүй. Түүнчлэн бяцхан үрийнхээ мэдрэмжийг хүлээн зөвшөөр. Багшийнхаа хэлсэн шүүмж үгэнд гомдож суувал, түүнд “Миний хүү багшийнхаа үгэнд гомдсон юм байна тийм үү?” гэж хэлээд бүх юм түүний сайн сайхны төлөө болохыг хэл. Өөрт нь мэдрэгдэж буй зүйлийг өөр хүн ч бас ойлгож байгааг мэдвэл тэр илүү нээлттэй байж чадна.

7. Хүүхдээрээ бахарх. Түүн шиг мундаг хүүгийн/охины ээж аав болсондоо ямар их баяртай байдгаа байнга мэдрүүлж бай.

8. Хүүхэддээ бусдын талаар сайнаар ярьж өг. Найзууд, гэр бүл, өвөө эмээ зэрэг хайрлах ёстой хүмүүсийнх нь талаар эерэгээр ярьж өг.

9. Хүүхдээ хэзээ ч бусадтай бүү харьцуул. Ялангуяа ах дүү, найзуудтай нь түүнийг жишиж болохгүй. Ингэх нь түүнийг өөрийнхөө талаар муугаар бодоход, цаашлаад атаа хорсолтой болоход хүргэнэ. Таны хүүхэд байгаагаараа л онцгой, цорын ганц.

10. Багш, асрагчид нь хүүхдийнхээ сайн чанаруудыг хэл. Хичээлийн шинэ жил эхлэх үед хүүхдийнхээ багштай уулзаж, тэдэнд түүний юуг хамгийн сайн хийж чаддаг, юунд маш их дур сонирхолтой болохыг нь хэл. Таны хүүхэд бусдаас юугаараа өөр болохыг нь ойлгуул. Ингэвэл тэд таны үрийг эерэг нүдээр харна.

11. Тэднийг юу ч хийж байсан, хайрлана гэдгээ ойлгуул. Хичээл дээрээ муу дүн авсан ч бай, хамгийн үнэтэй даашинзыг тань урж орхисон ч бай, тэднийг хайрлахаа хэзээ ч болихгүй гэдгийг ойлгуул. Хүүхдэд хайрлагдахгүй байгаа мэт мэдрэмж хэзээ ч төрөх ёсгүй.

12. Эцэг эх ч бас өөртөө итгэлтэй байх хэрэгтэй. Та өөрийгөө ч бас эерэг өнцгөөс нь харж сурах ёстой. Хэрэв та өөрөө бүрэг, дуугүй, гутранги нэгэн бол хүүхдээ зоригтой болгож өсгөнө гэдэг юу л бол. Өөдрөг хүн л хэн нэгнийг үнэлж байгаагаа харуулж чадна.

ХҮҮХЭД ХҮМҮҮЖҮҮЛЭХ ЭЕРЭГ АРГУУД

Хүүхдээ сайн хүн болгохын тулд та бид:

1. Хүүхэддээ мэдрэмжээ таньж, илэрхийлэхэд нь тусалцгаая.

2. Хүүхдээ махтан сайшаацгаая

3. Хүүхдийнхээ өөрийн үнэлэмжийг дээшлүүлцгээе

4. Хүүхдийнхээ бие даасан байдлыг дэмжицгээе

5. Хүүхэдтэйгээ хамтран ажиллацгаая

6. Хүүхдээ бие махбодын шийтгэл хэрэглэхгүй хүмүүжүүлцгээе.

I БҮЛЭГ - Хүүхэддээ мэдрэмжээ таньж, илэрхийлэхэд нь тусалцгаая.

“Хүүхдэд өөийн гэсэн харах, бодох, мэдрэх чадвар бий. Түүнийг нь

өөрсдийнхөө чадвараар солих гэж оролдох шиг мулгуу явдал үгүй.”

Жан Жак Руссо

Хүн бүр л хүүхдээ САЙН хүн болоосой гэж хүсдэг. Өөртөө итргэлтэй, бие даасан, ээж аавдаа энэрэлтэй, өндөр боловсролтой, сайхан ажилтай гээд л маш олон зүйлийг ыид хүүхдээсээ хүсэн хүлээдэг.

Хүн бүр өөрийнхөөрөө аливаад ханддаг. Энэ нь тэдний мэдрэмжтэй холбоотой. Тэгвэл энэ мэдрэмж гэдэг зүйл хүүхдийн хүмүүжлийн суурь юм. Та хүүхдээ ойлгож, түүнтэй ойр дотно харилцаатай байхын тулд хамгийн түрүүнд юу мэдэрч байгааг нь өөрт нь ойлгуулж, мэдрэмжээ илэрхийлэхэд нь тусалж, түүнийг нь хуваалцах хэрэгтэй.

Тэгвэл мэдрэмж гэж юу вэ?

Мэдрэмж гэдэг нь хүн ямар нэгэн зүйлийн хүртэхүйн эрхтнүүдийн тусламжтайгаар хүлээн авч тусгахыг хэлдэг. Тэрээр энэхүү мэдрэмжийнхээ тусгалыг таниад, сэтгэл хөдлөлөөрөө хариу илэрхийлдэг. Уурлах, уйтгарлах, баярлах, гомдох, ичих, бахархах, хайрлах, эргэлзэх гээд бүгд л хүний мэдрэмжийн илэрхийлэл юм. Хүн бүр аливааг өөр, өөрийнхөөрөө мэдэрдэг. Жишээлбэл, би даарч байхад, хүүхэд минь халууцах, надад инээдтэй байхад түүний дургүй хүрч байх гэх мэт. Үүнээс харахад мэдрэмж нь эерэг, сөрөг гэсэн хоёр янз байдаг. Сөрөг мэдрэмж нь хүүхдийн хөгжил, төлөвшилд муугаар нөлөөлдөг.

Сөрөг мэдрэмжээ эерэг болгохын тулд тэдний мэдрэмжийг хүлээн зөвшөөрч байх хэрэгтэй. Эцэг эх, хүүхдийн хооронд үүсдэг зарим нэг үл ойлголцлын шалтгаан нь эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ мэдрэмжийг ойлгож хүлээн авдаггүйд оршино.

Тулгараад байгаа бэрхшээл эсвэл баяр баяслаа бусадтай хуваалцсанаар хүүхдийн сэтгэл хөнгөрч, тухайн зүйлийнхээ учрыг олоод, даваг туулах чадвартай болдог. Харин мэдрэмжийг нь дээрхийн адил байнга үгүйсгэх нь аливааг ухааран ойлгох боломжийг нь хааж, сэтгэл санаа, зан байдалд нь сөргөөр нөлөөлдөг.

Хүүхдийнхээ юу мэдэрч байгааг адилхан мэдрэх гэж оролдоод үз. Үүний тулд тэднийг тэвчээртэй сонсох хэрэгтэй. Бид хүүхдийнхээ мэдрэмжийг ойлгохын тулд доорх аргуудыг хэрэглэх хэрэгтэй.

1. Хүүхдээ анхааралтай сонс.

2. Тэдний мэдрэмжийг хуваалц.

3. Тэдэнд мөрөөдөх боломж олго.

II БҮЛЭГ - Хүүхдээ махтан сайшаацгаая

Урамшуулж хүлээн зөвшөөрөгдсөн орчинд өссөн хүүхэд байнга

шүүмжлэгдэн өссөн хүүхдээс илүү их амжилтанд хүрч аз жаргалтай амьдардаг.

Жозер Жубер

Манай Монголчууд “Хайр нь дотроо хал нь гаднаа”, “Магтах үгийн далд нь зэмлэх үгийн ил нь сайхан”зэрэг зүйл үгсийг хүүхдийнхээ хүмүүжилд ихээр хэргэлж ирсэн. Иймтээ ч бид хүүхэддээ сайхан үгийг хэлж магтан сайшаах нь цөөхөн байдаг.

Гэтэл үнэн хэрэгтэй аав ээжийнхээ хайрыг байнга мэдэрч, тэднээсээ өөрийн сайн зан чанаруудынхаа талаар сонсож өссөн хүүхэд өөрийнхөө тухай өөдрөг сэтгэгдэлтэй, болдог тул амьдралд тохиолдох ариваа бэрхшээлүүдийг даван туулах чадвар сайтаа, бусдыг бодвол өмнө илүү өндөр зорилго тавин, түүндээ хүрэхийн төлөө тэмцэж сурдаг. Иймээс хүүхдийн магтан сайшаах нь маш чухал юм.

Хүүхдээ магтахдаа доорх зүйлд анхаарах ёстой. Үүнд:

1. Өөрийнхөө юу олж харсанаа дүрслэн магтах

2. Өөрийнхаа юу мэдэрч байгааг дүрслэн магтах

3. Хүүхдийн зан байдлыг тодорхой үг, өгүүлбэрээр хэлэх

Мөн хүүхдээ магтахдаа дараах зүйлсийг анхаарах хэрэгтэй

• Магтаалыг хүүхдийнхээ нас, аливааг хийж чадах чадварт нь тохируулан хэлэх хэрэгтэй

• Өмнө болсон бүтэлгүй явдлыг эргэн сануулсан магтаал сайшаал хэлж болохгүй

• Хэтэрхий хөөргөн магтах нь хүүхдийг өөрөө өөрийгөө хөгжүүлэхэд нь садаа болдог талтай.

• Хүүхэддээ магтаалыг цагийг нь олж, хэрэгтэй үед нь л хэлэх хэрэгтэй.

• Магтахдаа материаллаг хэлбэрийн шагналыг хэтрүүлж болохгүй

III БҮЛЭГ - Хүүхдийнхээ өөрийн үнэлэмжийг дээшлүүлцгээе

Мөн чанарыг өөрчилж болохгүй, харин зан араншингийн янз бүрийн

онцлогийг сайн тийш нь залаж чиглүүлж болно. Үүнд л сурган хүмүүжүүлэх

ухааны аугаа их нууц, аугаа их зорилт оршдог юм.

Жорж Санд

Манай ихэнх эцэг эх хүүхдүүдтэйгээ чөлөөтэй ярилцаж, түүнд хайртайгаа шууд хэлж, хэрэв өөрөө буруутай бол түүнээс уучлалт гуйж, сайн үйл хийхэд нь баярласнаа илэрхийлж тэр бүр чаддаггүй. Харин өндөр хөгжилтэй орнуудын киноноос эцэг эх, хүүхдийн хоорондын харилцаа ямар чөлөөтэй, илэн далангуй байгааг хараад гайхацгаадаг. Зарим нь бүр “замбараагүй, даруулгагүй” гэж шүүмжилдэг. Гэтэл ийм байх нь хүүхдийг өөрийгөө хайрлаж хүндэлдэг, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлдэг, хэнээс ч хараат бус бие даасан, хариуцлагатай бие хүн болон төлөвших суурийг тавьдаг байна.

Та хүүхдийнхээ дутагдлыг хэлэхдээ төрөл бүрийн нэр хоч өгч, санаатай болон санамсаргүй янз бүрээр хэлдэг бол хүүхэд тань өөрийнхөө талаар сөрөг бодолтой, өөрийн нь үнэлэмж доогуур болон төлөвшиж байгааг анзаарсан уу? Тйим бол айх хэрэггүй, үүнийгээ засах боломж танд бий. Энэ хэцүү байдлаас өөрийгөө болон хүүхдээ хэрхэн гаргах тухай бяцхан зөвөлгөө бид энэ бүлэгт орууллаа.

1. Өөрийнхөө талаар буруу төсөөлөлтэй болсон хүүхдэд урам хайрлан бодлыг нь өөрчил

2. Хүүхдийнхээ талаар сайн сайхан зүйл боддог гэдгээ санаандгүй мэтээр сонсго.

3. Хүүхдийнхээ хүсэлд боломж олго

4. Хүүхэддээ бага насанд нь тохиолдсон сайн сайхан зүйлсээс ярьж өг

5. Хүүхэд тань дураараа аашлаад байвал та түүнд өөрийнхөө үзэл бодлыг хэрхэн илэрхийлэх вэ? Ийм үед та өөрийгөө “Би чамайг ойлгож байна. Гэхдээ зарим тохиолдолд ингэх хэрэгтэй байдаг”гэдгийг эвтэйхэн ойлгуулах хэрэгтэй.

IV БҮЛЭГ - Хүүхдийнхээ бие даасан байдлыг дэмжицгээе

Хүүхдийг хүмүүжүүлэхдээ нэгэн цагт зайлшгүй

бие даан амьдрахыг нь бас мартаж болохгүй.

Жозер Жубер

Хүүхдээ насанд хүрч, хэзээ нэгэн цагт ээж, ааваасаа холдож тусдаа амьдрахдаа аливаа асуудлыг хэний ч оролцоогүйгээр шийдэж, бие даан амьдарч чаддаг болгох явдалд эцэг эх бидний нэг гол зорилго юм. Хүүхдээ бие даасан, өөртөө итгэлтэй болгохын тулд та аливаа зүйлсийг бие даан хийж, асуудлаа өөрөө шийдвэрлэж, алдаан дээрээсээ суралцах боломжийг хүүхэддээ олгож, өөрөө өөрийнхөө төлөө хариуцлага хүлээж сургах хэрэгтэй.

Ингээд хүүхдээ өөртөө итгэлтэй, бие даасан хариуцлагатай хүн болгон төлөвшүүлэхэд тань тус болох хэдэн аргыг санал болгоё.

1. Сонголт хийх боломж олгоорой

2. Хүүхдийнхээ хичээл зүтгэлд хүндлэлтэй хандаарай

3. Хэтэрхий олон асуулт бүү тавиарай.

4. Асуусан бүхэнд нь хариулах гэж бүү яараарай

5. Эрэл хайгуулыг бие даан хийлгэж сургаарай

6. Хүүхдээ өөрөө өөртөө эзэн байхад сургаарай

7. Зарим нэг зүйлийг нь анзаараагүй мэт өнгөрөөгөөрэй

8. Хүүхэддээ хариулах боломж өгөөрэй

9. Хүүхэд тань ямар нэг зүйлийг яг одоо л хийхэд бэлэн байвал түүний хүслийг хүндэтгээрэй

Хүүхэддээ зөвөлгөө өгөх нь: Тэдний бие даасан байдлыг нь хөндөж байдаг гэхэд олон эцэг эх гайхдаг. Харин ч эцэг эх, хүний хувьд өөрийн үүргээ биелүүлж байна гэдэг. Өөрт нь тулгарсан бэрхшээлийг эцэг эх нь тоохгүй байвал хүүхэд гомддог. Тиймээс үл тоомсорлох эсьэл шууд оролцон зөвөлгөө өгөх хочрыг тэнцвэржүүлсэн зөв шийдлийг та олох хэрэгтэй.

V БҮЛЭГ - Хүүхэдтэйгээ хамтран ажиллацгаая.

Хэрвээ таны зүрх сэтгэл, хэв зуршил, ажил амьдрал

үр хүүхдэд тань үлгэр дууриал болж чадахгүй бол, бусад

бүх оролдлого тань дэмий зүтгэл, хоосон ажил болон өнгөрнө.

Иоахим Кампе

Эцэг эхчүүдийн сэтгэлийг зовоодог зүйлсийн нэг нь биеэ хэрхэн зөв авч явах талаар өдөр бүр хүүхэдтэйгээ муудалцдаг явдал юм. Томчууд цэвэр цэмцгэр, дэг журамтай, эелдаг зөөлөн зантай байж, аливааг цаг тухайд нь хийхийг хүүхдээсээ шаарддаг. Бидний шаардлага өндөрсөх хэрээр хүүхдүүд маань гөжиж эсэргүүцдэг. Хүүхдийн хувьд “Хүссэнээ хиймээр байна” гэсэн санаатайгаар бүх зүйлд ханддаг. Харин бидний зүгээс “Миний хэлснээр л хий”гэсэн зарчим баримталдгаас хоорондын зөрчил үргэлж гардаг. Ийм үед зөрчлийг эерэгээр шийдэх арга зам байна уу? Бид таньд дараах аргуудыг санал болгоё.

1. Хүүхдийнхээ асуудлыг түүнтэй хамтран шийдээрэй

2. Гэр бүлдээ тохиолдсон зарим асуудлыг хүүхдүүдээсээ бүү нуугаарай

3. Хүүхэддээ ажил хөдөлмөр хийхийг сургаж, аливаа асуудлын учрыг ойлгуулаарай.

4. Хүүхэддээ хэлэх гэсэн санаагаа товчхон үгээр илэрхийлээрэй.

5. Хэлэх гэсэн зүйлээ бичгээр бичиж үлдээгээд үзээрэй.

VI БҮЛЭГ- Хүүхдээ бие мах бодын шийтгэл хэрэглэлгүй хүмүүжүүлцгээе.

Булшин дээрээ унагах чийг үлдээхийн тулд

үр хүүхдийнхээ нулимсыг гамна.

Пифагор

Хүүхэд ч гэсэн хүн гэдэг ойлгомжтой ч бид яагаад ч юм “хүүхэд”, “хүн” хочр өөр мэтээр хандах дуртай. Хэн ч бусад хүний эрх, эрх чөлөөнд халдах эрхгүй байдаг шиг хэн ч хүүхдийн эрхэд халдах ёсгүй юм. Яагаад гэвэл хүүхэд ч насанд хүрэгчдийн нэгэн адил халдашгүй дархан байх эрхтэй!

Хүүхэд өөрийнхөө хийсэн хэргийн үр дагварыг ойлгоэ мэдрэх ёстой, харин үүнийхээ төлөө зодуур амсах эрхгүй. Ямар ч шийтгэл хэзээ ч эерэг зр дүнд хүрдэггүй. Ялангуяа, бидний түгээмэл хэрэглээд байгаа бие махбодын шийтгэл нь хүүхдэд ухамсрын бус айдсын хүмүүжлийг суулгахын хажуугаар сэтгэл санааны дарамтыг давхар агуулдаг. Тиймээс ч шийтгүүлсэн хүүхэд буруу зүйл хийснээ ойлгож ухаарах биш учрыг нь олохгүй хий дэмий айх эсвэл өөрийгөө зөвтгөх, буруу хэргийнхээ төлөө уучлал гуйхын оронд өс хонзон санахал хүргэдэг.

Шийтгэл хүүхдэд хэрхэн нөлөөлөх вэ?

Ø Эцэг эх нь хүүхэддээ бие махбодын шийтгэл үзүүлэхдээ түүнд хор хохирол учруулъя гэж боддоггүй ч түүний улмаас хүүхэд бие махбод болон сэтгэл санааны эмгэгтэй болох, амь насаа ч алдах эрсдэлтэй байдаг

Ø Эцэг, эхдээ зодуулдаг хүүхэд тухайн үед гэмшсэн, ухаарсан мэт байвч алганы амт хүүхдийн хөгжил, зан байдалд сөргөөр нөлөөлдөг. Зодуулж дарамтлуулдаг ихэнх хүүхэд аймхай, өөртөө итгэлгүй, хөгжил дорой, өөрийгөө илэрхийлэх хүсэл чадваргүй болохын зэрэгцээ ууртай, хэрцгий болдог.

Ø Эцэг, эхдээ зодуулж, доромжлуулдаг байсан хүүхдийн ихэнх нь бусад хүмүүстэй эерэг харилцаа үүснэхдээ муу, том болоод гэр бүлийнхнийгээ айлган сүрдүүлж, хүчирхийлэх магадлалтай байдаг.

Ø Хамгийн харамсалтай нь сул дорой нэгэндээ хүч чадалтай нь хүч хэрэглэж, өөрийнхөө эрхшээлд оруулж болдог юм байна гэдэг ойлголтыг хүүхдүүд хамгийн ихээр хайрлаж хүндэлж явдаг эцэг эхийнхээ зан үйлээс суралцдаг юм. Энэ нь гэр бүл болон нийгэмд хүчирхийлэл үе залгамжлан тасралтгүй үйлдэгдэх үндэс болдог.

Ø Хийсэн хэргээ зодуураар цайруулж сурсан хүүхэд дараа дахин буруу үйлдэл хийхдээ ямар нэгэн буруу зүйл хийж байна гэдгээ ухааралгүйгээр давтан үйлддэг.

Иймээс хүүхдийг зодох нь хүүхдийн эрхэнд халдаж буй хэргээс гадна тэдний хүмүүжил, эрүүл мэнд, хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг юм. Түүнээс гадна хүүхдээ зодож, аашилсаны дараа хэнд ч эерэг сэтгэгдэл төрж, эерэг энерги хурдаггүй.

Доорхи аргууд таньд тус болно гэж найдаж байна.

1. Хүүхдийн дэргэд уураа гаргахгүй тэвчиж сур.

2. Дургуйцэж байгаагаа маш ойлгомжтой илэрхийл

3. Хүүхдээсээ юу хүсч, хүлээж байгаагаа ойлгуул мөн тэднийг ойлго.

4. Алдаагаа яаж засаж болохыг хүүхэддээ хэлж өгөх

5. Хүүхдээрээ сонголт хийлгэ, түүнд анхаарал халамж тавь

6. Ямар нэгэн хориг тогтоогоод үз, хамгийн гол нь түүнтэй ярилц.

VII БҮЛЭГ- Хүүхэд хүмүүжүүлэх эерэг аргууд

Хүүхэддээ сониучирхах боломж олго – хүүхдүүд дандаа элдэвт дурлаж, сониучирхан явдаг. Тэд ердөө ертөнцтэй танилцаж байгаа нь энэ юм. Мөн шинэ сэргэг зүйлийг сэдэх асар их нөөцтэй байдаг.

Ухаалаг хориглолт тогтоож бай – аливаа муу зүйлаас хүүхдээ хамгаалах нь та бидний үүрэг. Хүүхдийн чинь хийхийг хүссэн зүйл түүнд ямар нэгэн муу зүйл учруулж болохуйц байвал хориг тогтоохдоо түүнийг нь хүүхэддээ зөвөөр ойлгуулаарай.

Хүүхэддээ айх, гуних боломж олго – “Том болсон хүүхэд уйлдаггүй юм” гэж таныг багаас чинь сургаж энэ байдаод дасгасан ч нулимс, дүрэлзэн асах уур, цухлаа гаргаж байх нь хүний эрүүл мэндэд тустай. Ингэх нь уйтгар гуниг, айдаснаас ангижрахад тусалдаг юм. Бид заримдаа айж, сандарч, ууралсандаа уйлдаг шүү дээ. Харин нэг сайн уйлаад авбал дотор онгойж цэлмэдэг.

Хүүхэддээ өөрийн гэсэн шийдвэр гаргах боломж олго – Тэдний зарим шийдвэр танд буруу юм шиг санагдаж бухимдуулсан ч хүүхдээ өөрөөр нь шийдвэр гаргуулж байгаарай. Ингэж байж л тэд өөртөө итгэлтэй, бие даах чадвартай болдог билээ.

Хүүхдээ үргэлж урмаар тэтгэ – Хүүхдүүдийг “Хүчтэй, шаламгай, авъяастай, хайр хүрэм, хэрсүү, ухаантай, сайхан” хэмээн дөвийлгөн сайшаалтай хэллэг үргэлж дагалдах ёстой бөгөөд ямар ч олон юм бэ дээ гэж бүү төвөгшөөгөөрэй.

Хүүхдээ сонс – Таныг хүүхэд байхад хэн ч сонсож ойшоодоггүй байсан байж болно. Гэхдээ та хүүхдийнхээ үгийг анхааран сонс. Хэрвээ та тэднийг анхааран сонсвол тэр өөрийгөө тантай нэг түвшинд тавьж, сэтгэн бодох чадвар нь сайжирч, өөртөө тулгарсан бэрхшээлүүдийг шийдэх зөв аргыг сонгож сурна. Бас таныг сонсоно.

Хүүхдээ үнэл – Хамгийн сүүлд хэн таныг үнэлж байсныг та санахгүй байж магад. Гэхдээ л та хүүхдээ хэрхэн биеэ авч яваагаар нь ямар сонирхол, үзэл бодолтой байна яг л тэр байгаагаар нь үнэлж, магтаж бай.

Хүүхэдтэйгээ тогло – Та маш чухал ажил амжуулах шаардлагатай байсан ч түүнийгээ түр хойш тавьж хүүхэдтэйгээ тогло. Тэдэнд тоглоомоо өөрсдөө сонгож, түүндээ өөрсдөө сонгож, түүндээ өөрсдөө сонгож, түүндээ өөрсдөө удирдагч байх боломжийг олго. Тэд тоглож байхдаа л олон зүйлд суралцаж, бусдыг хайрлах ухаан суудаг юм.

Хүүхдээ энхрийлэн тэвэр – хүүхдээ энхрийлэн тэвэрч байвал тэдний сэтгэл уужирч, тааламжтай байх болно. Та өдөрт дөрвөөс доошгүй удаа хүүхдээ тэврэн баярлуулж байгаарай.

Хүүхдээ хүндэл – Таныг бага байхад хүмүүс тэр бүр хүндэлж байгаагүй, одоо ч гэсэн бүгд найр тавиад байдаггүй байж болох юм. Гэхдээ л та хүүхдээ хүндэл. Тэгснээр тэд өөрийгөө хүндэлж, бусдыг эрхэмлэж сурна.

Хүүхдээ зөвхөн сайн юм хийнэ гэдэгт итгэлтэй бай. Тэдний чадлынхаа хэрээр хийсэн зүйлийг нь “зөв байна” гэж батлан хэлж байгаарай.

Хүүхдүүд ээж ааваасаа юуг хүсдэг вэ?

Энэ асуултанд хүн болгон өөр өөрийнхөөрөө олон янзаар хариулах байх. Миний хувьд “чихэр” гэж хэлмээр байсан ч, саяхан уншсан номноосоо хуваалцахад хүүхдүүд маань чихэрнээс илүү юм биднээс хүсдэгийг ээж аавууд бид мэдээгүй явжээ гэдгийг ухаарсанаа та бүхэнтэй товчхон хуваалцья.

Хүүхдүүд ээж аавтайгаа ойр дотно харилцаа үүсгэн нэгэн гэр бүл дотор амьдарч байхдаа таван аргаар биднээс хайрыг чихэр шигээ хүсч байдаг юм байна. “Хайрын Таван Хэл” хэмээх их сайхан мэдээллээр дүүрэн, уншаад ухаан суухаар номыг Хойд Каролина мужийн сэтгэл судлаач, гэр бүлийн зөвлөх Гэри Чэпман олон жилийн судалгаа, ажиглалтын дүнд хэдэн жилийн өмнө бичиж хэвлүүлсэн нь маш олон хувиар борлогдсон. Тус номын монгол орчуулга явагдаж байна. Энэ номны гол санаа нь гэр бүлийг илүү ойр дотно байлгах, хүүхдүүдтэйгээ илэн далангүй байх, бие биенээ ойлгох, гол нь хайраа биендээ илчлэх, үзүүлэх юм. Би тус номын зохиогч Гэри Чэпманы сургалтад биеэр оролцох завшаан тохиолдож, маш их зүйл сурсан. Тус номноос сийрүүлэн, өөрийн гэр бүлийн амьдрал дээрээ тулгуурлан доорхи зүйлсийг сийрүүлэв. Эдгээр таван хэл нь: Бэлэг, Тэврэлт ба биеэр хүрэлт, Үр дүнтэй цаг, Үйлчлэл, Урмын сайхан үг.

1. Энэхүү хайрын таван хэлийг бага насны хүүхдүүд бүгдийг нь хүсдэг.

Хүүхдүүд маань бид нарыг ажлаас ядраад ирсэний дараа, цүнх уудлаад унавал биднээс ямар нэгэн бэлэг авахийг хүсдэг. Эсвэл таны хүүхэд зочин ирэх болгонд байгаагаа боож хүнд өгдөг бол таны хүүхэд бусдад хайрыг авахдаа бас хайраа илэрхийлэхдээ бэлэгийн хайрын хэлээр ярьдаг юм байна.

2. Тэврэлт ба биеэр хүрэх.

Миний бага охин унтахдаа заавал тэвэрсэн хүнийхээ хацар, гарт нь хүрэх дуртай. Бага насны хүүхдүүд илүүлэх, тэврүүлэх, үнсүүлэх дуртай байдаг. Таны хүү эсвэл охин чинь байнга л таны өвөр дээр суух, эсвэл таныг байнга үнсдэг, биенд чинь хүрч байх дуртай бол үүнд та “ямар нялуун хүүхэд вэ?” гэж цааш нь түлхэж байсан удаатай бол өнөөдрөөс тэр нь танаас хайрыг мэдэрч байгаа мэдрэмж нь юм байна гэдгийг ойлгоод, эргүүлэн хүүхдээ хайрлан тэвэрч үнсээрэй.

3. Үр дүнтэй цаг.

Манай том хүү сэтгэхүй их сайн. Их сонин сонин тоглоом сэтгэж тоглоод тэрэндээ намайг оролцуулах их дуртай. Та хүүхэдтэйгээ хамт тоглох, ном унших, эмээ өвөөгийнх нь тухай ярьж өгөх гээд хамтдаа цаг өнгөрүүлж болно. Намайг бага байхад гээд бид нар ярьж эхэлбэл таныг хүүхэд байхад хэн нэгэн хүний танд өгсөн үр бүтээлтэй цаг таны оюун санаанд хадгалагдсан байдаг.

4. Үйлчлэл.

Хүүхдүүд маань ээж ааваасаа маш их хамааралтай бяцхан хүмүүс. Маш олон зүйл дээр ээж аавуудын үйлчлэл хайр болон хүүхдэд хүрдэг. Эвдэрсэн тоглоомыг нь засах, өрөөг нь цэвэрлэх, гэрийн даалгаварт нь туслах, хувцсыг нь эвхэж индүүдэж өгөх, хоол хийх гэх мэт. Энэ бүхнээс бидний хүүхдүүд тэдэнд хайртай аав ээж хажууд нь байгааг мэдэрдэг.

5. Урмын сайхан үг.

Хийж чадах юм байхгүй шүү, яасан муухай бичдэг юм бэ? Дандаа хоолоо асгаж байх юм гээд энэ олон шүүмжтэй хатуу үгийг ажилдаа түүртэж ядарсан эгчийнхээ амнаас хүүхдүүддээ хэлж байхийг бишгүй сонссон. Харин нөгөө хүүхдүүд нь том том нулимс унаган, тэдний дотор өөртөө итгэх итгэл нь ихээр буурсан нь ойлгомжтой. Харин хүүхдүүдээ загнахаасаа өмнө тэвчээр гарган алдаа хийхээс нь өмнө “энэ зүйлийг ингэж хийдэг” хэмээн биеэрээ үлгэрлэн үзүүлэх, улам сайн болж байна, чи их сайн хүү, ажилсаг охин шүү хэмээн урам өгөх хэрэгтэй. Хүүхдийнхээ хамгийн чаддаг зүйлээр хүүхэддээ урам өгөх, аливаа зүйлийг эерэг талаас нь харж, бүх юмыг сайхан болно, бүтнэ гэж ерөөх. Таны хүүхэд танаас “энэ гоё байна уу? энэ танд таалагдаж байна уу?” гэх мэтчилэн урмын сайн үг авч, түүндээ баярлахыг хүсч байгаа нь танд мэдрэгдвэл таны хүүхдийн хайрын хэл нь урмыг үг юм гэж ойлгон, аялгуу сайхан монгол хэлээрээ бэлэг дэмбэрэлтэй үгээр урамшуулан хайрлаарай. Хүүхдүүд маань бага байхдаа эдгээр хэлүүдийн тавууланг нь танаас хүсдэг. Яваандаа хүүхэд том болоод ирэхээр энэ таван хэлийн аль нэг нь хайрын эх хэл болж, таван хэлнээс хоёр юм уу гурван хэл нь туслах хэл болж насан туршид нь тэр хүн орчин тойрны хүмүүсдээ хайраа илэрхийлэх илэрхийлэл нь болдог байна. Эцэст нь бас нэг чухал зүйл нь, хүн болгон, хүүхэд болгонд хайрын сав гэж байдаг гэнэ. Хэрвээ та энэ долоо хоногт хүүхдүүдээ сайн ажиглаад, хайрын хэлээр нь яриад, хайрын савыг нь дүүрэн байлгавал, таны хүүхдийн царайд инээд дүүрэн байна гэдгийг би өөрөө амьдрал дээрээ хэрэгжүүлэн үр дүнг нь харсаны хувьд баттай хэлж байна.

Орой унтахаасаа өмнө миний хүү эсвэл охины хайрын сав дүүрэн болов уу гэж сайн бодоорой. Хэрвээ та дүүргэж амжаагүй бол нар жаргаж хүүхэд тань үлгэрийн зүүдэнд аялахаас нь өмнө хайрыг савыг нь асгаруулан бялхуулан дүүргээрэй. Таны гэр бүлд инээд хөөр, баяр баясал, хайраар дүүрэн байхыг ерөөе.

Эх сурвалж:

Д. Батсүх, Хойд Каролина

Хүүхэд хэлд ороход нь дэмжлэг хамгийн чухал

Хүүхэд хэлд орно гэдэг бол хорвоо ертөнцтэй танилцаж, илүү ихийг мэдэхийг хүсэх, өөрийнхөө үзэл бодол санал бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж сурахын илрэл юм. Тиймээс түүний хэлд ороход нь аав ээж, гэр бүлийн бүх гишүүд туслаж дэмжих ёстой. Ингээд танай бяцхан үр хэр хурдан, тод ярьж сурах та бүхнээс хамаарах байна шүү дээ. Аав ээжүүд та бүхэнд дараах зөвлөгөөг санал болгож байна. Үүнд:

1. Хүүхдийнхээ уйлахад хариулах.Хүүхэд олон нийтийн харилцаанд хамгийн анх уйлахаараа дамжуулан оролцдог. Эхний жил, уйлах нь тэдний харилцааны хамгийн гол хэрэгсэл болдог. Хүүхдийг уйлахад нь аль болох хариулт өгөх хэрэгтэй. Учир нь хүү руу харах болон ярихыг дуустал хүлээх гэдэг зүйлсийг суралцдаг байна. Таныг авиа гаргахад тэд зөрүүлэн авиа гаргаж сурах болно. Энэхүү энгийн харилцаанд, тэд харилцааны дасгал хийж байдаг ба хүмүүс түүнтэй ярихад төвөггүйхэн хариулж сурахад бэлтгэгддэг байна.

3. Хүүхдүүд илэрхий тод ярьж сурахаасаа өмнө юмыг ухаж ойлгоход суралцдаг. Таны хүүхэд өөрийгөө илэрхийлэхээсээ өмнө таны ярьж буйг эхлээд ойлгож сурна.Таны хүүхэд эд зүйлсээр баялаг орчинд өсөх тусмаа байгалаасаа хурдан ярьж сурдаг аж. Ярихдаа загварчлан буюу үйл хөдлөлтэй хамт ярих нь таны хамгийн сайн ярианы хичээлийн тактик байх болно. Таныг загварчлан ярьж байхад хүүхэд зөв дүрмийг суралцдаг байна.

4. Түүний яриаг өргөжүүлэх буюу юу хийж байгааг нь тайлбарлаж өг. Үүнийг эцэг эхчүүд зөн совингоороо хийдэг. Таны хүүхэд таны хамар, аманд хүрэхэд та “энэ бол миний хамар” гэх маягаар хэлж өгөх хэрэгтэй. Мөн чи жижигхэн гараараа миний аманд хүрэх гэж байна уу гэх зэргээр тоглон хэлж болно. Хаалга онгойх үед таны хүүхэд тэр зүгт харна, тэр үед нь та “чи минь хаалга онгойхыг сонсвуу, эгч нь ирж байна уудаа”, гөлөг суниаж байвал, өө бяцхан бар нь байна, чи бяцхан гөлөгөө харахдаа их баяртай байна тийм үү, бяцхан гөлөг минь эзэн чинь чамайг харахдаа их баяртай байна” зэргээр яриа үүсгэн байнга ярьж байх нь зүйтэй юм.

5. Хүүхэдтэйгээ хамтдаа юу хийж байгаагаа ярилц.Хүүхдийг бага гэж голох хэрэггүй. Түүнийг юу ч ойлгохгүй, юм ярихгүй гэж голох хэрэггүй. Гэвч энэ нь таны хүүхдэд таныг ойлгохын тулд таны яриаг дахин дахин сонсож дасгал нь хийхэд нь чухал үүрэгтэй. Та түүнийг тэврэхээр гараа өгөхдөө “би чамайг тэврэх гэж байна” гэх зэргээр хэлэх хэрэгтэй. Энэ маягаар таны хүүхэд туршлага дээр үндэслэн яриаг ойлгож эхэлнэ. Мөн түүнийг хуурайлж байх үедээ “энд хуурай живх байна, ээж нь үүнийг чамд хийх гэж байна” гэх зэргээр ярьснаар энэ нь түүнд зөвхөн ярих дасгал болоод зогсохгүй, таны хүүхэд дараа нь юу болохыг хүлээж сурах ба үйл ажиллагаанд илүү идэвхитэй оролцож сурах юм.

6. Мөн өөрийнхөө үйл хөдлөлийг тайлбарла. Хүүхэддээ өөрийнхөө юу хийж байгааг тайлбарласнаар хэл яриа заахаас гадна, орчин тойрныг мэдрэхэд нь тусладаг. “Би чиний өдрийн хоолны лууванг арилгаж байна” гэх зэргээр өөрийнхөө юу хийж байгааг тодорхойл. Тэгээд “би үүнийг үрэх гэж байна, дараа нь миний хүү /охин/ идэж болно”, “хальсыг нь өөр газар хийх гэж байна”, “Би хувцаслах гэж байна дараа нь чинийхээ хувцасыг солино”, “Ээж нь ажилдаа явах гэж байна, аав нь өнөөдөр чамтай хамт үлдэнэ” гэх зэргээр ярилцах хэрэгтэй.

7. Дуу дуулж, үлгэр ярьж өг. Дуу болон үлгэр нь ярианы гол хэсэг юм. Учир нь тэд давтагддаг ба хүүхдүүд түүнийг удаан хугацаанд сурах боломжтой болдог. Дуу дуулахдаа хуруугаа хөдөлгөн, хөдөлгөөн нь хийх нь хүүхдүүд яриаг хөдөлгөөнтэй холбоотой байдаг гэдгийг ойлгоход тусалдаг. Хүүхэд алга ташилттай дуу сурсан бол “алга ташидаг дуу дуулъя” гэж хэлэхийн тулд алгаа ташдаг болдог байна.

8. Хүүхдэд ном уншиж өг.Орчин үед хүүхдэд зориулсан олон төрлийн сайхан сайхан номнууд гардаг болсон. Хүүхдийн сонирхолыг татхуйц гоё зурагтай номыг олж уншиж өгөх хэрэгтэй. Хүүхдүүдэд тэр болгон хүүхэлдэйн зурагтай ном хэрэггүй байдаг аж. Мөн ном нь олон янзын агуулгатай болон яруу найргийн хэлэмжтэй байх нь зөв. Зарим хүүхдүүд таньтай хамт шалан дээр хэвтээд номыг удаан ширтдэг бол зарим нь эргэж хөрвөөх, ийш тийш займчих зэргээр анхаарал хандуулдаггүй. Таны хүүхэд гэнэт уншиж сурах ид шидийн нас гэж байхгүй. Ингэхийн тулд тэр эхлээд үүнийг сонирхдог болсон байх ёстой. Тиймээс хүүхдээ үүнийг сонирхдог болтол нь дахин дахин давтан уншиж өгч, танилцуулах хэрэгтэй юм.

Мөн та хүүхэддээ зориулан гэр бүлийн гишүүдийн зургийг оролцуулан ном хийж болох ба түүнийгээ картон дээр тогтооно. Номныхоо хуудсуудыг скочоор нааж тэднийг шүдээрээ урахаас хамгаалах хэрэгтэй.

Хүүхдийн ой тогтоолтыг хөгжүүлэх нь

Эцэг эхчүүд бүгд л үр ухаантай боловсрол мэдлэгтэй хүн болгохыг зоридог. Бүгд хүүхдээ сургуульд онц сурах ёстой гэж үздэг. Гэвч хүүхэд бүр ой тогтоолт, анхаарал төвлөрөлт зэрэг нь өөр өөр байдаг. Тиймээс хүүхдийг багаас нь ой тогтоолтыг нь хөгжүүлэх дасгал хийлгэж байх хэрэгтэй.

Хүүхдийн ой тогтоолтыг төрсөн цагаас нь эхлэн хөгжүүлэх хэрэгтэй

Хүүхдийн ой тогтоолт дэндүү энгийн гэж үзэж болохгүй. Түүний тархинд маш нарийн сэтгэх ажиллагаа явагдаж байдаг. Мэдээж хөхүүл хүүхдийн ба цэцэрлэгийн ахлах насны хүүхдийн тархи огт өөр зохион байгуулалттай, иймээс хүүхдийнхээ ой ухааныг хөгжүүлэхийн тулд нас бүрийн онцлогийг тооцох хэрэгтэй.

Төрснөөс хоёр нас хүртэл

Хүүхдээ зургаан сар хүрснээс хойш өглөө бүр түүнтэй нэгэн хэвийн маягаар мэндэлж байгаарай. Сэтгэл зүйчдийн бодлоор энэ насанд хүүхэд “богино ой тогтоолттой” байдаг гэнэ. Иймээс хүүхэд өдрөөс өдөрт байнга давтагддаг юмыг амархан тогтоодог. Та ийм байдлаар хүүхдийнхээ ой тогтоолыг хөгжүүлж хөгжлийн зохих түвшинд байлгаж чадна.

Нэг настай хүүхэд тоглоомоор дамжуулж ахуйн эд зүйлсийг таниулах хэрэгтэй. Жишээлбэл хүүхэлдэй эсвэл бамбаруушийг нь усанд оруулж тоглуулах. Хүүхэд тэр бүхнийг сайн тогтоож авна гэдэгт та бүү эргэлзээрэй. Дараа нь хүүхдээ дуурай гээрэй. Ийм байдлаар таны хүүхэд амьдралын мэдлэгт суралцана. Хоёр наснаас эхлээд хүүхдэд үлгэр, ном уншиж өг, дахин дахин бараг цээжилтэл нь уншиж өгөөрэй. Дараа нь сонссон бүхнээ дэс дараалан ярихыг хүс, та мөн өөрийн амьдралын туршлагаас ярьж өгч болно.

Хоёроос дөрвөн нас

Хүүхдээ хоёр нас хүрснээ дараа түүний мэддэг, танил юмс дээр нь үндэслэн шинэ юм заахад тэр илүү сайн тогтооно. Гурван настай хүүхэд чиглүүлсэн асуулт тавихад юмаа эргэж сайн санадаг. Ийм учраас ой тогтоолыг сайн хөгжүүлэхийн тулд тодорхой асуулт тавь. Жишээлбэл цэцэрлэгт явсан эхний өдөр нь”Чи цэцэрлэгт хэний хажууд сууж хоол идсэн. Чи хоолны дараа юу хийсэн” гэх зэргээр. Маш жижиг сажиг зүйлсийг асууж лавла. Та хүүхдэд хичнээн тодорхой асуулт тавина, хүүхэд тухайн өдөр болсон явдлаа маш сайн санана.

Түүнээс гадна сэтгэл судлаачид эдгээр дасгалын дараа хүүхэд өнгөрсөн үйл явдал ба түүнтэй холбоотой мэдээллийг сайн тогтоодог гэж үздэг. Юм тогтоож сурахын тулд хоол хийж байхдаа хүүхдээ галын өрөөндөө суулгаад алхам алхмаар юу хийж байгаагаа тайлбарлаж ярьж өг. Төмсөө угааж арилгаж хэрчиж дараа нь шардаг гэх мэт. Хүүхэд таны үйлдэл бүхнийг дэс дараалан тогтоож, оройн хоол хийхэд юу хэрэгтэйг мэдэж авна.

Цэцэрлэгийн насны хүүхэд урьдчилан ярьж өгсний дараа болсон үйл явдлыг илүү тогтоодог. Жишээлбэл циркэд очихын өмнө тэнд юу үзэх харах тухай дэлгэрэнгүй яривал тэр дараа нь бүхнийг тодорхой санана. Аялал зугаалгаар явахын өмнө үүргэвч, унтлагын уут зэргээр тоглуул, ямар зохион байгуулалттай, яаж хэрэглэдэг тухай ярьж өг. Аяллаас ирсэний дараа эдгээр эд зүйлсийн тусламжтайгаар тэр болсон үйл явдлуудыг эргэн сайн санаж, мартахгүйгээр тогтоож авна.

Дөрвөөс зургаан нас

Дөрвөн настай хүүхэдтэй ярихдаа алиалж хошигновол тэр их сайн хүлээж авна. Жишээлбэл та өвөл гадаа хүүхдээ тоглуулахаар хувцаслаж байтал тэр малгайгаа өмсөхөө мартчихвал “Толгойгоо хөлдөөхгүйн тулд хоолны сав углавал ямар вэ” гэж алиал, хүхэд инээд алдан дулаалаагүйгээ ойлгоно. Харин дараа гадаа гарах болохдоо ээжийнхээ наргиаг шууд санана. Харин та ууртай үглэж, загнан малгайгаа өмс гэвэл тэр дороо л мартчихна.

Танай хүүхэд харилцуур утас сонирхож эхэлмэгц гэрийнхээ утасны дугаарыг тогтоолго. Гэхдээ шууд цээжлүүлэх хэрэггүй. Танай хүүхэд хөгжмийн авьяастай бол дуу дуулуулж, зураг зурах дуртай бол тоогоор бичиж үзүүлж сурга. Гэрийнхээ утасны дугаарыг тогтоосны дараа өвөөгийн утсыг цээжлүүл гэх зэргээр ахь. Цэцэрлэгийн ахлах насны хүүхдүүдийн ой тогтоолыг сайжруулахын тулд ийм тоглоом тоглуулна. Ширээн дээр хэдэн эд зүйлс тавиад түүнийг анхааралтай ажиглуул, тэгээд хүүхдээ цааш харуулж эсвэл нүдийг боосны дараа ширээн дээрхээс аль нэгийг ав. Хүүхэд ширээн дээрээс юу авсныг хэлэх ёстой. Энэ тоглоомын өөр нэг байрыг сольж тавиад ямар эд зүйлсийн байрлал яаж өөрчлөгдсөнийг хүүхэд тодорхойлно.

Гурван настай хүүхэд эцэг эх, томчуулын тусламжтайгаар үзсэн харснаа болон ямар нэгэн үйл явдлын тухай бие даан ярих чадваргүй байдаг бол зургаан настай хүүхэд харин их дуртай ярьдаг, голдуу өөрөө санаачилж ярьдаг. Өнгөрсөн үйл явдлыг дурсан санах эрмэлзэл байгалиас хүнд заяажээ. Шинэ соргог зүйлс, үзэгдлийг дурсах эсвэл ярих болгонд орчноо танин мэдэх процесс уураг тархинд улам идэвжиж байдаг. Хүүхэд жижиг зүйлсийг хичнээн олон дурсан санана, төчнөөн удаан энэ мэдээлэл түүний тархинд хадгалагддаг. Ийм учраас болсон явдлын тухай хүүхэдтэйгээ ярьж түүнийг дэмжиж яриулж байгаарай.

Хэрэв хүүхэд гунигт явдлын тухай илүү дурсан санаж байвал бүү түгш, үүнд гайхах юм байхгүй, яагаад гэвэл стресс хүүхдийн анхаарлыг ямар нэг зүйл дээр төвлөрүүлж ой санаанд үлдэхэд нөлөөлдөг гэж үздэг. Чухам ийм учраас хүүхэд эмчийн өрөөнд байсан тод өнгийн тоглоомыг биш харин хуруунаас нь хэрхэн цус авсан тухайг ярьдаг.

Зургаа ба түүнээс дээш нас

Сургуульд орсноос хэдэн сарын дараа хүүхдийн юм тогтоох чадвар эрс нэмэгддэг, яагаад гэвэл хүүхдэд нэмэгдэл ачаалал ирж, түүний ой тогтоолыг хөгжүүлэн дасгалжуулдаг, олон шинэ үг тогтоох, тооны хүрд цэээжлэх гэх мэт. Ой тогтоолт яг булчин шиг зөв дасгал хийхэд улам сайжирч бэхждэг.

Долоон настай хүүхдэд тодорхой мэдээлэл тогтоох бяцхан заль зааж өгвөл зохино. Хэрэв тэр амьдардаг гудамжны нэрээ тогтоож чадахгүй байвал гэрийнхээ гадаа зогсож хичнээн олон хүн хажуугаар нь өнгөрч явааг харуул, мөн хэдэн хүн явж байгааг тоолсон ч болно. Үүний дараа тэр амьдарч байгаа гудамжныхаа нэрийг сайн тогтооно. Та түүнд даалгавар өгөөд мартуулахгүйн тулд танил эд зүйлсийг ашиглан сануул. Огт санаандгүй газар жишээлбэл тоглоомны машин дээр нь шүдний сойзыг тавьж, тэгвэл хүүхэд унтахын өмнө тоглоомоо хурааж байхдаа түүнийг харж, шүдээ угаах хэрэгтэйг санана. Хүүхдээ бичиг мэддэг болсны дараа чухал юмыг цаасан дээр тэмдэглэж харагдах газарт тавьж сургах хэрэгтэй.

Сэтгэлзүйчид хүүхдийг ухаантай болгохын тулд зайлшгүй хийж байх шаардлагатай зүйлсийн жагсаалтыг гаргажээ. Хэдийгээр хүүхдийн өөрийн удмын ген гэж байдаг ч тэрхүү генийг байнгийн идэвхтэй үйл ажиллагаанд оруулж чадвал таны хүүхэд ухаантай болж, ой тогтоолт нь сайжирна гэж

судлаачид үзэж байна.

Аль болох их юм бичүүлэх

Хүн тогтмол юм бичиж байвал тархинд байнга шинэ санаа төрж эхэлдэг ба энэ үйлдэл нь аливаа асуудлыг дүгнэж цэгнэх, сэтгэн бодох сайхан дасгал болж өгдөг байна. Үүнээс гадна гарын тодорхой цэгүүдэд иллэг хийгдэж, ой ухаанд сайнаар нөлөөлдөг. Ер нь хүүхдээрээ өдрийн тэмдэглэл хөтлүүлж сургах хэрэгтэй. Гэхдээ заавал өөрийн гараар бичүүлэх нь илүү үр дүнтэй.

Хүүхдийнхээ хором бүрийг үр ашигтай өнгөрүүлэх.

Хүн дунджаар 200 гаруй цагийг тээврийн хэрэгсэлд, амьдралынхаа ихэнх цагийг унтаж

өнгөрүүлдэг гэсэн судалгаа байдаг. Тэгэхээр хором бүхнийг дэмий өнгөрөөх бус ямар нэгэн зүйлийг сэдэж хүүхдээ аль болох завгүй байлгах хэрэгтэй. Хэдийгээр ядарсан үед нь өөр зүйлийг санаачлан хийлгэх ч юм уу, эсвэл өөрийнх нь сонирхсон сэдвээр ярилцаж ч болно.

Хүүхдэдээ тоглох цагийг хангалттай гаргаж өгөх хэрэгтэй

Учир утгагүй тоглоомонд шунан тоглуулах бус аль болох сэтгэл хөдлөл болон үгийн сүлжээ, эвлүүлдэг тоглом, логик тоглоомыг тоглуулснаар хүүхдийн сэтгэн бодох тетрис логик сэтгэлгээ хөгжихийн хэрээр ой ухаан сайжирна. Ялангуяа бага насны хүүхдийг тоглоомоор нь дамжуулан ой тогтоолтыг нь хөгжүүлж чадвал хүүхэд өөрөө өөрийгөө хянаж яваандаа тоглох зөв дадал хэвшилтэй болж чадна.

Цусны эргэлтийг нь сайн анхаар.

Цусны эргэлт муудах нь оюун ухаан муудах нэг шалтгаан болдог. Компьютерийн олон үйлдэлт тоглоомууд нь хүүхдийн анхаарлыг төвлөрүүлж чаддаг ч нэг зүйлд хэт их анхаарал нь төвлөрснөөс тархины үйл ажиллагаа сааталд ордог тул аль болох тодорхой хэмжээнд барьж байх нь зүйтэй. Хүүхэд хэдий чинээ хөдөлгөөнтэй байна төдийчинээ цусны эргэлт нь сайн байна гэсэн үг. Удаан хугацаагаар хөдөлгөөнгүй суух нь цусны эргэлтийг удаашруулдаг учраас хүүхдийн хөдөлгөөнийг үймүүлж байна хэмээн хэт их хорьж болохгүй. Хөдөлгөөн бол хүүхдийг ухаантай болгох хамгийн зөв үйлдэл гэж үздэг.

Гадаад хэл сурах.

Хэрвээ та хүүхдийнхээ ой санамжийг сайжруулахыг хүсэл гадаад хэл сургах хэрэгтэй. Энэ нь зөвхөн хүүхэд ч бус томчуудын хувьд ч чухал юм. Гадаад хэл сурах нь хүний цээжлэх чадвар, ой санамжийг дээшлүүлдэг төдийгүй оюун ухаанаа төвлөрүүлэх, сэргээн санах чадварыг нэмэгдүүлж байдаг.

Авсан мэдээллийг бусадтай байнга хуваалцах.

Аливаа зүйлийг өөрийн болгох хамгийн шилдэг арга нь бусдаас суралцах явдал юм. Хүүхэд бүх зүйлийг төгс эзэмшиж чаддаггүй учраас амжилт гаргасан үед нь худлаа магтаж болохгүй аль болох дараагийн суралцах зүйлийх нь талаар өөдрөг сэтгэгдэл төрүүлж байх хэрэгтэй. Сурч авсан зүйлийнх нь талаар аль нь зөв аль нь буруу болохыг байнга ярилцаж чадвал цаашдаа хүүхэд өөрөө дүгнэх чадвартай болно.

Зөв унтахад нь анхаарлаа хандуул.

Хүний биеийн болон оюун ухааны чадамж нь зөв унтаж амрахаас ихээхэн шалтгаалдаг. Байнгийн дутуу нойртой явснаас хүүхдийн сэтгэн бодох чадвар буурч, ой санамж мууддаг гэдэг нь бүгдэд тодорхой бөгөөд дутуу нойртой хүн сэтгэх нь багасч зөвхөн механик үйлдэл л хийж чаддаг байна. Тийм учраас хүүхэд яагаад дутуу нойртой байгаа шалтгааныг нь олж эрүүл мэндэд нь зайлшгүй анхаарах хэрэгтэй.

Хүүхдийн хоол хүнсэнд аль болох төмөр агуулсан бүтээгдэхүүн хэрэглэх.

Төмөр тархины үйл ажиллагааг сайжруулж, хүчилтөрөгч тархинд ирэх замыг засч өгдөг. Төмрийн дутагдалд орвол тархины үйл ажиллагаа эрс буурна. Төмрийн агууламж бүхий тугал, тахианы мах, хонины шарсан элэг, бөөр, какао, өндөгний шар, хясаа, хушны самар, нэрс, үзэм, тоор, сардин загас, шоколад, чанасан вандуй, шош гэх мэт бүтээгдэхүүнийг түлхүү хэрэглэвэл төмрийн дутагдалд орохгүй байж болно.

Холестириний хэмжээг анхаарах.

Хүний бие махбодод холестириний гүйцэтгэх үүрэг асар их бөгөөд ой санамж, мэдрэлийн системийн ерөнхий байдал цусан дахь холестиринээс ихээхэн хамаарна. Холестирин ихэдсэнээс зүрх судасны систем гэмтэж, энэ нь цусанд нөлөөлж тархины цусан хангамж буурдаг. Үүнээс болж тархины үйл ажиллагаанд зайлшгүй шаардлагатай тэжээлийн бодис багасч, санах ой тогтоолт буурч, оюун ухаанаа төвлөрүүлэх чадвар буурна.

Нэгдүгээр дүрэм. Ой тогтоолтын Локик арга.

Та хүүхдээ ямар нэгэн юмыг аваад ир гэхэд таны зааж өгсөн газрыг мэдэхгүй таны хэлсэн зүйлийг олохгүй байх нь элбэг тохиолддог. Гэвч тэр тавилганы хажууд түүний урд байгаа гэж зааж өгвөл олоод л ирдэг. Энэ их энгийн зүйл боловч гэрийнхээ эд хогшилыг хаана юу байдгийг мэдэж авах бөгөөд таны аваад ир гэсэн юмыг хаана байдаг гэдгийг нь тогтоож авах болно. Энэ нь хүүхдийнхээ ой тогтоолтыг хөгжүүлэх энгийн арга бөгөөд таньд ч тусалж байгаа эхний алхам юм. Хүүхэд гэр орныхоо аливаа асуудалд оролцож байх нь гэр бүлийн нэг гишүүн гэдгээ мэдрэх төдийгүй, энэ гэр бүлд миний оролцоо байдаг гэдгийг мэдэрч аливаа асуудалд оролцож, хэн нэгний төлөө санаа тавьж эхэлнэ. Хэрэв таны хүүхэд санамсаргүй байдлаас болж, толь хагалах юмуу, ямар нэгэн зүйлийг гэмтээсэн тохиолдолд уурлаж хэрхэвч болохгүй. Хэрэв та түүнийг зэмлэн буруутгавал хүүхэд таньд туслах нь бүү хэл харин ч төвөгшөөж ямарваа зүйлийг хаана байгааг тогтоож авахгүй зөвхөн тухайн үед л эрж хайдаг нэгэн болох болно.

Хоёрдугаар дүрэм. Хүүхдийн мэдрэхүйг нь хөгжүүлэх.

Хүний мэдрэхүйн бүхий л үйл ажиллагааг хэдий чинээ хөгжүүлнэ, ой тогтоолт төдий чинээ сайн хөгждөг. Хүний ой тогтоолт сэргэхдээ бүхий л хэлбэрээр илэрдэг учраас хүүхэд тухайн үед мэдээллийг яаж хүлээж авсан, яг тэр хэлбэрээр ой санамж нь сэргэдэг. Хэрвээ хүүхэд чинь таны хэлж захисан зүйлийг мартаад байвал та сануулахын тулд цаасан дээр бичээд нүдэнд нь ил харагдах газарт наах хэрэгтэй. Дараа нь дахиад сануулах хуудсаа хуучин газарт нь л наагаарай. Хүүхэд эхэндээ тухайн цаасан дээр байгаа зүйлийг юу бичсэн билээ гэж уншдаг байснаа, дараа нь тухайн цаасыг хараад уншихгүйгээр шууд л таны хэлсэн зүйлийг санадаг болно. Та захих зүйлээ хүүхдэдээ хэлээд харин цаасан дээр бичихгүйгээр тэр газраа хоосон цаас наагаад үзээрэй. Энэ мэтчилэнгээр та хүүхдийнхээ ой тогтоолтыг өдөр ирэх бүр сайжруулах хэрэгтэй. Бид нар энэ нь байдаг л нэг энгийн зүйл гэж боддог ч харин хүүхдийн чинь хувьд бол их өөрчлөлтийг авчирдаг гэдгийг санах хэрэгтэй.

Гуравдугаар дүрэм. Хүүхдийн ажиглах чадварыг хөгжүүлэх

Эцэг эхчүүд хүүхдүүдтэйгээ үргэлж хамт байж чаддаггүй болохоор хамт байгаа тэр л хэдэн цагийг үр дүнтэй өнгөрөөх хэрэгтэй. Хүүхэдтэйгээ гадуур салхинд гарахдаа, дэлгүүр явахдаа, сургууль, цэцэрлэгт нь хүргэж өгөхдөө ч эргэн тойронд нь юу болж байгааг, бид нарын хажуугаар ямар дугаартай машин өнгөрсөн бэ, энэ хэдэн давхар байшин байна вэ, энд хэдэн хүн зогсож байна, лангуун дээр юу юу өрөөтэй байна, бид хоёр хэдэн цагт гэрээсээ гарсан бэ, гэх мэтчилэн үргэлж хүүхэдтэйгээ хүрээлэн байгаа орчныхоо талаар асууж, ярилцаж байвал хүүхдийн ажиглах чадвар хөгжиж ой тогтоолт нь сайжирна.

Дөрөвдүгээр дүрэм. Гинжин холбоосыг хөгжүүүлэх.

Энэ нь тухайн зүйлийг эхэлж санахдаа ой ухаанд чинь юу орж ирсэн яг тэр хэвээрээ санах явдал юм. Утасны дугаарыг тогтоохдоо сургууль цэцэрлэгийн дугаар ашиглан тогтоож болно. 99 29 63 53 дугаарыг тогтоохдоо сүүлийн 6 орныг тухайн сургууль хаана байдгийг мэддэг хүн хялбархан тогтоочихно.

Сүү

Өндөг

Гахайн мах

Жимсний шүүс

Вандуй

Эхлээд өндөг сүү хоёрын хоорондох холбоог гаргах хэрэгтэй. Сүүний шилэн лонхруу өндөг орох гээд зүтгэж байгааг төсөөлж болно. Дараа нь өндөг гахай хоёрыг холбоорой. Ингэхдээ өндгөн хүүхэлдэй гахайн тооройтой хамт бүжиглэж байгааг дүрсэлж болно. Гахайн махыг жимсний шүүстэй холбохдоо, жимсний шүүсэн цөөрөмд тоорой хөлөө дүрж буйгаар гэх мэт аливаа зүйлийг холбохдоо хүүхдэд санахад хялбар хэлбэрээр холбож өгөх нь ой ухаан сэргэхэд илүү үр дүнтэй байдаг.

Таны хүүхэд хүрээлэн байгаа орчноо ажиглаж, тухайн зүйлийн шинж чанарыг танин мэдэх хүртлээ ой ухааныг нь хөгжүүлж чадвал IQ буюу сэтгэн бодох чадвар нь хөгжиж чадна.

Эх сурвалж: mama.mn